تخمک
تُخْمَک (ovum)
در زیست‌شناسی، یاختۀ جنسی مادینۀ گیاه یا جانور. در جانورشناسی آن را اوول گویند که پس از ترکیب آن با اسپرماتوزوئید هستۀ اولیۀ جنین تشکیل می‌شود. در گیاه‌شناسی، دانه‌های کوچکی است که درون تخمدان به‌وجود می‌آید و براثر رشد به دانه تبدیل می‌شود. جاندار نَر مولد اسپرم، و جاندار ماده تولیدکنندۀ تخمک است. در پستانداران، تخمک لقاح‌یافته را تخم می‌نامند که براثر تقسیم سلولی خاصی به نام میوز، طی چرخۀ قاعدگی در تخمدان‌ها پدید می‌آید. هستۀ آن دارای کروموزوم‌های حامل عوامل وراثتی است؛ بعد از لقاح اسپرم و تخمک، که هر کدام حامل نصف کروموزوم‌ها هستند، یاختۀ واحدی تشکیل می‌شود که از تقسیم آن جنین شکل می‌گیرد. جانور ماده ممکن است تخم‌گذاری کند یا تخم در بدنش تکوین یابد (زنده‌زایی و بچه‌زایی). در خزندگان و پرندگان تخم‌گذار، تخم با پوسته‌ای محافظت می‌شود و مواد غذایی فراوانی را به‌شکل زرده در خود دارد. باروری در گیاهان نر و ماده نیز در اساس به باروری جانوران شباهت دارد. در گیاهان، به سلول تخم یا تخم‌زا معروف است و در تخمدان ایجاد می‌شود. تخمک خودبه‌خود قادر به حرکت نیست و جز در بکرزایی، باید پیش از نموِ بیشتر با یاختۀ جنسی نَر لقاح یابد.