تروتسکی، لیون (۱۸۷۹ـ۱۹۴۰)
تروتْسْکی، لِئون (۱۸۷۹ـ۱۹۴۰)(Trotsky, Leon)
| لِئون تروتْسْکی Leon Trotsky | |
|---|---|
| زادروز |
1879م |
| درگذشت | 1940م |
| ملیت | روسی |
| نام‌های دیگر | لیف داویدویچ برانشتین |
| شغل و تخصص اصلی | سیاستمدار انقلابی |
(نام اصلی: لیف داویدویچ برانشتین[۱]) انقلابگر روس. به حزب بلشویک[۲] پیوست و در کسب قدرتِ بلشویک‌ها (۱۹۱۷) و تأسیس ارتش سرخ[۳] در جنگ داخلی[۴] (۱۹۱۸ـ۱۹۲۰) نقش بسزایی داشت. پس از مرگ لنین، در مبارزه بر سر قدرت (۱۹۲۴) از استالین شکست خورد؛ این امر و دیگر اختلافات تروتسکی با حزب کمونیست[۵]، به تبعید او به خارج انجامید (۱۹۲۹). در مکزیک ساکن شد و در آن‌جا به تحریک استالین به‌قتل رسید. تروتسکی به انقلاب جهانی و انقلاب دایمی اعتقاد داشت و آرمان‌گرایی سازش‌ناپذیر، اما آزاداندیش بود. استالین از مخالفت با عقیدۀ تروتسکی مبنی بر این که شوروی انقلاب سوسیالیستی را به بقیۀ جهان صادر می‌کند و نیز از نزاع شخصی میان تروتسکی و گریگوری زینوویف[۶]، رئیس انترناسیونال کمونیستی، بهره برد و تروتسکی را از حزب اخراج و منزوی کرد. تروتسکی بی‌پشتیبان ماند و نفوذ خود را در حزب از دست داد. لنین، تروتسکی را فردی توانا اما خودخواه و متکبر می‌دانست و همین کبر و نخوت فرضی و ذکاوت فوق‌العاده‌اش بود که او را پس از مرگ لنین (۱۹۲۴) نزد بسیاری از رهبران دیگر بلشویک، به چهره‌ای نامحبوب تبدیل کرد. استالین پیش از تبعید تروتسکی از روسیه، با اندیشه‌های او دربارۀ صنعتی‌کردن سریع شوروی در مدت پنج سال، مبارزه می‌کرد، اما پس از آن خود این اندیشه‌ها را به‌کار گرفت. تروتسکی در دهۀ ۱۸۹۰ به مارکسیسم[۷] گروید و به‌سبب مخالفت با حکومت تزاری به زندان افتاد و تبعید شد. از ۱۹۰۲ تا انقلاب ۱۹۰۵ در کشورهای اروپای غربی می‌زیست. در ۱۹۰۵ بار دیگر زندانی شد، اما گریخت و تا ۱۹۱۷ در خارج به‌سر برد. در ۱۹۱۷ به روسیه بازگشت و به بلشویک‌ها پیوست. با این که از مردانِ جوانِ ستایندۀ لنین بود، در زمان همکاری با لنین برای سازمان‌دهی انقلاب ۱۹۱۷ به شیوه‌های استبدادی او اعتراض داشت. تا زمان مرگ لنین، دومین فرد در سلسله مراتب فرماندهی بلشویک‌ها بود. وزیر امور خارجه (۱۹۱۷ـ ۱۹۱۸) و نیز وزیر جنگ از ۱۹۱۸ تا ژانویۀ ۱۹۲۵ بود. مهارت درخشان او در سازمان‌دهی و رهبری الهام‌بخشش در فرماندهی ارتش سرخ سبب پیروزی بلشویک‌ها بر روس‌های سفید[۸] هوادار حکومت تزاری در جنگ داخلی روسیه[۹] (۱۹۱۸ـ۱۹۲۱) شد؛ اگرچه بلشویک‌ها فقط یک‌سوم کشور را تحت تصرف خود داشتند و با حملات بیگانگان نیز مواجه بودند. تروتسکی در زمان تبعیدش، در مکزیک، با تبر به قتل رسید. سرانجام، شوروی سازمان اطلاعات و امنیت خود را مسئول قتل او دانست. آثار تروتسکی در اواخر عمرش در نقد حکومت شوروی‌اند، مثل انقلابی که به آن خیانت شد[۱۰] (۱۹۳۷). بزرگ‌ترین اثرش کتاب مستند تاریخ انقلاب روسیه[۱۱] (۱۹۳۲ـ۱۹۳۳) است.