تعادل و تراجیح
تَعادل و تَراجیح
تراجیح جمع ترجیح، به معنای مرجِّحات است و تعادل به معنای تساوی. این اصطلاح در اصول فقه در بحث ارزیابی دلایل بر حکم شرعی مطرح است. اتفاق می‌افتد که مفاد دو دلیل با هم مخالف است. یا آن‌که عمل بر طبق یک دلیل، مزاحم با عمل بر طبق دلیل دیگر است. در صورت اخیر دو دلیل را «متزاحم» گویند. چه در مواجهه با تخالف و چه تزاحم، در هر صورت، چنانچه یکی از دلایل مشتمل بر مرجحات بیشتری باشد، همان ترجیح داده می‌شود. امّا اگر از حیث امور ترجیح دهنده، هر دو دلیل مساوی باشند، در مورد تزاحم، حکم به تخییر می‌شود. یعنی گزینش هر یک از دو دلیل، برای عمل برطبق آن منعی ندارد. برخی از اموری که موجب ترجیح یک دلیل می‌شود که در اصطلاح آن‌را مرجحات می‌خوانند عبارت‌اند از ۱. تأخر زمانی؛ ۲. صفات راوی، مثلاً راویان یک دلیل با ورع‌تر، متقی‌تر، پرحافظه‌تر یا ... باشند؛ ۳. شهرت یک دلیل؛ ۴. موافقت با قرآن؛ ۵. مخالفت با عامه. فی‌المثل اگر یک دلیل با آرای موجود در فقه اهل سنت مخالف بود، همان بر دلیل مخالفش ترجیح داده می‌شود. چون ممکن است دلیل مخالف آن که موافق با اهل سنت است، از باب تقیه صادر شده باشد.