تقارن

تَقارن (symmetry)

تَقارن

گونه‌ای از تبدیل‌های هندسی که خود بر سه گونه است: (الف) تقارن نسبت به یک نقطه، با نام مرکز تقارن؛ (ب) تقارن نسبت به یک خط، با نام محور تقارن؛ و (ج) تقارن نسبت به یک صفحه، با نام صفحۀ تقارن. تقارن‌های نوع اول و دوم را به‌ترتیب تقارن مرکزی و تقارن محوری می‌نامند. در این تبدیل، هر نقطه از یک شکل هندسی، مانندP به نقطه‌ای مانند 'P برده می‌شود، به‌قسمی که پاره‌خط 'PP را در حالت (الف)، مرکز تقارن نصف می‌کند و در حالت (ب)، محور تقارن نصف می‌کند و بر آن عمود است. در حالت (ج)، آن را صفحۀ تقارن نصف می‌کند و بر آن عمود است. نقطۀ 'P را قرینۀ نقطۀ P می‌نامند. اگر همۀ نقاط شکلی دوبه‌دو نسبت به یک نقطه یا خط یا صفحه متقارن باشند، آن شکل را نسبت به آن نقطه یا خط یا صفحه متقارن گویند. مثلاً دایره نسبت به مرکز و هر یک از قطرهایش متقارن است و مثلث متساوی‌الساقین نسبت به ارتفاع وارد بر قاعده متقارن است. در علوم تجربی، می‌گویند در سیستمی تقارن وجود دارد، اگر تغییری در سیستم ویژگی‌های اساسی آن را تغییر ندهد. مثلاً، اگر علامت بارهای الکتریکی عوض شود، رفتارِ الکتریکیِ آرایشی از بارها تغییر نمی‌کند.

 

---