تقطیع

تَقطیع

در لغت به‌معنی قطعه‌قطعه‌کردن است. در اصطلاح علم عروض آن است که هجاهای بیت را به ارکان سه، چهار یا پنج‌هجایی که منطبق با افاعیل عروضی باشد، تجزیه کنند تا براساس آن وزن و بحر عروضی شعر را تعیین نمایند. تقطیع در قدیم براساس حروف بود به این معنا که به‌جای هر حرف متحرک دایره (ס) و به‌جای هر حرف ساکن یک خط (ا) می‌گذاشتند (حروفی که نمایندۀ مصوّت بلند هستند ساکن به‌شمار می‌آمد) مثلاً برای «سخن» از (ססا) و برای «نوا» از (ססا) استفاده می‌شد. اما در تقطیع هجایی به‌جای هر هجای کوتاه از علامت U و برای هر هجای بلند از علامت ـ استفاده می‌شد. هجای کشیده نیز معادل یک هجای بلند به اضافه یک هجای کوتاه در نظر گرفته می‌شود مثل: سخن (U ـ) و کاشمر (ـ U ـ). تقطیع براساس شکل ملفوظ کلمات صورت می‌گیرد نه شکل مکتوب آن‌ها.