تلسکوپ رادیویی
تِلِسکوپ رادیویی (radio telescope)
وسیله‌ای برای آشکارسازی امواج رادیویی عالم در اخترشناسی رادیویی[۱]. تلسکوپ رادیویی معمولاً شامل بشقاب فلزی گودی است که همانند آینه‌ای کاو، که امواج نوری را گردآوری و کانونی می‌کند، امواج رادیویی را گرد می‌آورد و کانونی می‌سازد. تلسکوپهای رادیویی بسیار بزرگ‌تر از تلسکوپهای نوری‌اند، زیرا طول موج‌هایی را آشکارسازی می‌کنند که بسیار بزرگ‌تر از طول موج نور مرئی است. بزرگ‌ترین بشقاب منفرد با ۳۰۵ متر پهنا در آرِسیبو[۲]ی پوئرتو ریکو[۳] نصب شده است. با بشقاب بزرگی نظیر آنچه در جادرل بَنک[۴] در چشر[۵] انگلستان نصب شده است، می‌توان آسمان رادیویی را با وضوح کمتری نسبت به آسمان مرئی قابل مشاهده با تلسکوپ نوری کوچک دید. تداخل‌سنجی[۶] فنی است که با آن خروجی دو بشقاب را برای به‌دست‌آوردن تفکیک‌پذیری بیشتر جزئیات، نسبت به بشقاب منفرد، تلفیق می‌کنند. با روش تداخل‌سنجی خط مبنای بسیار طولانی[۷] از تلسکوپهای رادیویی پراکنده در سراسر جهان برای تجزیۀ دقیق جزئیات منابع رادیویی استفاده می‌کنند. در ترکیب دهانه‌ای[۸] چندین بشقاب را به‌هم متصل می‌کنند تا عملکرد بشقاب منفرد بسیار بزرگی را شبیه‌سازی کنند. رادیواخترشناس انگلیسی، مارتین رایل[۹]، در رصدخانۀ اخترشناسی رادیویی مولارد[۱۰] کیمبریج، با استفاده از تلسکوپی رادیویی که شامل هشت بشقاب در خطی به‌طول ۵ کیلومتر است پیشتاز فن ترکیب دهانه‌ای بود. آرایۀ بسیار بزرگ[۱۱] در نیومکزیکوی امریکا شامل ۲۷ بشقاب در آرایشی به‌شکل Y است که عملکرد بشقابی منفرد به قطر ۲۷کیلومتری را شبیه‌سازی می‌کند. دیگر تلسکوپهای رادیویی به‌شکل‌های گود و طویلی ساخته شده‌اند و برخی از آن‌ها هم از آنتن‌های سادۀ میله‌ای شکل تشکیل شده‌اند. در اوت ۲۰۰۰، دو گروه ساخت دو تلسکوپ جدید با آرایۀ عظیم را به‌تصویب رساندند. آرایۀ میلی‌متری بزرگ آتاکاما[۱۲]، که قرار است در ۲۰۱۰ تکمیل و در صحرای آتاکاما، در شیلی، مستقر شود، شامل ۶۴ آنتن ۱۲متری خواهد بود. سال ۲۰۱۰ برای آغاز ساخت آرایۀ کیلومتر مربعی[۱۳] نیز درنظر گرفته شده، و محل استقرار آن هنوز مورد بحث است. این مجموعۀ آرایه‌ای برای آشکارسازی امواج رادیویی سانتی‌متری طراحی شده است و سطح گردآوری آن حدود ۱میلیون کیلومتر مربع خواهد بود.