تنبیه
تَنْبیه
در آموزش و پرورش، آگاه‌کردن، واقف‌کردن؛ مجازات‌کردن، ادب‌کردن با کتک و مانند آن؛ اعمال مجازات روانی یا جسمی بر فراگیر به قصد آگاه‌کردن او از رفتار نامطلوبش و تضعیف رفتار نامطلوب در او. تنبیه از لحاظ روان‌شناسی عبارت است از: «ارائۀ محرک آزارنده برای تغییردادن رفتار». طبق نظریۀ گاتری، برای آن که تنبیه مؤثر واقع شود باید دو ویژگی داشته باشد: الف) باید رفتاری را به‌وجود آورد که با رفتار نامطلوب مغایر است؛ ب) باید در حضور محرک‌هایی صورت گیرد که پاسخ نامطلوب را به‌وجود آورده‌اند. در آموزش و پرورش ایران، تنبیه، به‌صورت بدنی یا روانی، وجود داشته است. ازجمله انواع تنبیه بدنی است: گوشمال‌دادن (فشردن لالۀ گوش با انگشت)؛ چوب‌زدن بر کف دست؛ فلک‌کردن و چوب‌زدن بر کف پا؛ برپا نگاهداشتن دانش‌آموز به‌مدت طولانی؛ و ازجمله تنبیه‌های روانی است: کسر نمره، توبیخ، اخراج از کلاس، اخراج از مدرسه، و ممنوعیت از تحصیل در مدارس دولتی. امروزه تنبیه بدنی در آموزش و پرورش ایران ممنوع و تقریباً منسوخ شده است و در آیین‌نامه‌های آموزشی، تنبیه بیشتر ناظر بر معنای دقیق این امر (یعنی آگاه‌کردن دانش‌آموز) است.