تکیه دولت

تکیۀ دولت
نام	تکیۀ دولت
کشور	ایران
موقعیت	تهران، جنوب شرقی ارگ سلطنتی
زمان ساخت	1283 تا 1290ق

تکیۀ دولت

تکيه دولت

بنای آن در ۱۲۸۳ق و دورۀ سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار آغاز و در ۱۲۹۰ق تمام شد. ساختمانی مدور در جنوب شرقی ارگ سلطنتی بود و با احتساب زیرزمین، چهار طبقه داشت. ۲۴ متر ارتفاع و حدود ۲,۸۲۶ متر مربع مساحت آن بود. نمای آن از آجر سفید بود و از داخل با کاشی‌های معرق رنگین تزیین شده بود. سقف آن گنبدی‌شکل و شامل هشت تیرک نیم‌دایرۀ چوبی بود و در ایام عزاداری محرم یک چادر بزرگ کرباس روی آن می‌انداختند. هر طبقه به طاق‌ها یا اتاقک‌های گچ‌بری و مقرنس‌کاری‌شده تقسیم می‌شد که به شاهزاده‌ها و رجال و وزیران اختصاص داشت. طبقۀ دوم مخصوص شاه و اندرونی او بود. صاحبان غرفه‌ها، با وسایلی مانند آینه، چلچراغ، لاله، جار، گلدان، قندیل، شمعدان، زره، کلاه‌خود، سپر، خنجر، فانوس، چراغ دیوارکوب، قالیچه‌های گران‌بها، شمایل و عَلَم و کتل، آن‌ها را تزیین می‌کردند. بانوان حرم روی قالیچه‌ها می‌نشستند و به مُخده‌ها تکیه می‌دادند و از پشت پردۀ توری معروف به زنبوری، تعزیه را تماشا می‌کردند. در قسمت عقب غرفه‌‌ها، مستخدم‌ها به تهیۀ چای، قهوه، شربت و خوراکی‌های دیگر می‌پرداختند. زنان عادی کف تکیه روی زمین می‌‌نشستند. قسمت گرد و گود مرکز تکیه با ظرفیت بیش از ۳۰نفر مختص گروه تعزیه بود. یک منبر بیست‌پله‌ای از مرمر زرد بالای تکیه قرار داشت. دسته‌ها از ظهر به نوبت وارد می‌شدند. نخست روضه‌خوان‌ها می‌آمدند و نوحه می‌خواندند، بعد دستۀ موزیک نظامی وارد می‌شد، پس از آن نقاره‌چی‌ها با سازهای زیبای خاتم‌کاری، سپس سینه‌زن‌ها با علم و نخل و کتل، بعد دستۀ سنگ‌زن‌های کاشان با لباس‌های متحدالشکل، بعد دستۀ فراشان شاهی، سپس دستۀ زنبورکچی‌های شترسوار و سرآخر دستۀ تعزیه‌خوان، همراه سرپرست خود، معین‌البکاء، و پسرش، ناظم‌البکاء، وارد می‌شدند و تعزیه شروع می‌شد. شب هفتم مراسم عزاداری ناصرالدین‌شاه پس از پایان تعزیه، از غرفه‌ها دیدن می‌کرد و صاحبان آن‌ها به اندازۀ وسع خود، به او سکۀ طلا و طاقه‌شال چشم‌روشنی می‌دادند. تکیه دولت بیش از ۲۰هزار نفر گنجایش داشت. در دورۀ مظفرالدین‌شاه، طبقه سوم به‌علت سنگینی برداشته شد و به‌جای دیرک‌های چوبی، دوازده داربست فلزی با پیچ و مهره و فنر به یکدیگر متصل شد. از تکیه دولت جز برگزاری مراسم تعزیه و عزاداری دهۀ محرم، استفاده‌های دیگر نیز می‌شد. مجلس ترحیم ناصرالدین‌شاه و مظفرالدین‌شاه در تکیه دولت برگزار شد و جنازۀ مظفرالدین‌شاه تا ۱۳۳۷ق و انتقال به عتبات عالیات، در تکیه دولت به امانت بود. در ۱۳۰۲ش، نمایشگاه امتعۀ وطنی در تکیه دولت برپا شد. در ۱۳۰۴ش، مجلس مؤسسان برای تصویب ماده واحدۀ انقراض سلسلۀ قاجار و تأسیس سلسلۀ پهلوی در تکیه دولت تشکیل شد. در ۱۳۰۵ش، اولین دورۀ سربازگیری در تکیه دولت برگزار شد. تکیه دولت در ۱۳۲۵ش تخریب و در جای آن بانک ملی شعبۀ بازار احداث شد که هنوز برجاست.