تک قندها

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

تَک‌قَندها (monosaccharide)
(یا: مونوساکاریدها) قندهای ساده. کربوهیدرات‌هایی‌اند که ممکن نیست براثر عمل رقیق‌سازی با اسید به واحدهای کوچک‌تر بشکنند. تک‌قندها را بر مبنای تعداد اتم‌های کربن تحت مالکیت کربوهیدرات‌ رده‌بندی می‌کنند. تریوزها سه اتم کربن، و تتروزها و پنتوزها و هگزوزها به‌ترتیب چهار، پنج، و شش اتم کربن دارند. هریک از این ترکیبات بعداً به الدوزها و کتوزها تقسیم می‌شوند؛ بسته به این‌که ملکولشان شامل گروه آلدئیدی (CHO-) یا گروه کتونی (-CO-) باشند. مثلاً، گلوکز دارای شش اتم کربن و یک گروه آلدئیدی است و بنابراین الدوهگزوز است، در حالی‌که فروکتوز کتوهگزوز است. گروه‌های آلدئیدی و کتونی تعیین‌کنندۀ خواص کاهندۀ تک‌قندهایند. تک‌قندها ممکن است در قبال اسیدهای قندشان اکسیدکننده باشند. همچنین، با اسید فُسفُریک واکنش می‌دهند و تولید استرهای فسفاته می‌کنند که در ساخت‌وساز سلولی بسیار اهمیت دارند. تک‌قندها ممکن است به‌صورت زنجیرهای مستقیم یا مولکول‌های حلقوی‌شکل یافت شوند. فرمول عمومی تک‌قندها به شکل CnH۲nOn است که در آن n ممکن است پنج یا شش باشد.