ثقیف
ثَقیف
(در لغت عرب به معنای مرد زیرک و چالاک) قبیلۀ عرب عدنانی، مرکب از دو گروه بزرگ به نام‌های احلاف و بنومالک. آنان در گذشته از قبایل هوازِن بودند. ثقیف، لقب قَسِیّ بن مُنَبِّه، جد جاهلی ثقیفان بود. ثقیفان در عصر جاهلیت ساکن ناحیۀ طائف بودند. اینان در عام‌الفیل (۵۷۰م) به اطاعت ابرهۀ حبشی درآمدند و ناگزیر راهنمای او برای تصرف مکه شدند. ثقیفان با دولت ساسانی آشنایی داشتند. حارث بن کَلدة ثقفی، طبیب معروف عرب، پیش از اسلام در جندی‌شاپور و فارس از پزشکان ایرانی طبابت آموخت. اینان همچنین با دولت حیره، که تابع دولت ساسانی بود، آشنایی داشتند. ثقیفان در جاهلیت، الهۀ لات را می‌پرستیدند. پیامبر اسلام (ص) پس از فوت ابوطالب، در ۹ یا ۱۰ بعثت برای جلب حمایت ثقیفان به طائف رفت، اما بزرگان ثقیف خواستۀ ایشان را نپذیرفتند و وی را بیازردند. ثقیفان در ۸ق، در غزوات حُنین و طائف مغلوب مسلمانان شدند و سرانجام در ۹ق، هنگام بازگشت پیامبر (ص) از غزوۀ تبوک، اسلام آوردند. ثقیفان در نخستین جنگ‌های اعراب مسلمان و دولت ساسانی شرکت داشتند. ابوعبید بن مسعود ثقفی ( ـ۱۳ق)، ابومحجن مالک بن حبیب ثقفی، عثمان بن ابی‌العاص ثقفی ( ـ۵۱ق) و سائب بن اقرع ثقفی، ازجمله سرداران اعراب مسلمان بودند. فرزندان سائب بن اقرع در قرن اول اسلامی از بزرگان اصفهان بودند. مختار ثقفی، بسیاری از قاتلان امام حسین (ع) را نابود کرد. حجاج بن یوسف ثقفی نقش مؤثری در تثبیت خلافت امویان داشت. محمد بن قاسم ثقفی (۶۲ـ۹۸ق) فاتح سند بود. حُر بن عبدالرحمان ( ـ۱۰۶ق) از فاتحان اندلس بود. امروزه صدها خانوادۀ ایرانی شهرت و عنوان ثقفی دارند.