ثلایی مقبلی، شیخ صالح (یمن ۱۰۴۷ـ۱۱۰۸ق)
ثَلّایی مَقبَلی، شیخ صالح (یمن ۱۰۴۷ـ۱۱۰۸ق)
فقیه مجتهد و متکلم شیعی. در قریۀ مَقبَل از نواحی کوکبان یمن به دنیا آمد و در شهر ثَلّا بالید. بعد به صَنعا رفت و از علمای زیدیه بهره برد، اما به‌سبب جدل‌های علمی با بزرگان زیدیه ناگزیر به مکه رفت و با داعیۀ اصلاح‌طلبی اسلامی به مبارزات خود ادامه داد. قیام وی آن‌گاه به اوج رسید که اثری به نام العِلْمُ‌الشّامِخ فی ایثارِ‌الحَقِّ‌الردِ علی‌الآباءِ و‌المَشایخ و کتابی به نام الاَرْواحُ‌النَّوافِخ لآثار ایثار و الآباء و‌المشایخ را در پاسخ به اعتراض شیخ محمد بن عبدالرسول مدنی نوشت و از این روی علمای مکه او را به کفر و زندقه متهم کردند و چندبار تا اعدام او پیش رفتند. ثلایی در نقد و رد فقها، اهل حدیث، صوفیه، معتزله و اشعریه رسالاتی نوشت. با زیدیۀ جارودیۀ یمن مشاجراتی داشت که به هجو منجر شد. گرایش به عقل و باب اجتهاد را جایگزین حدیث و قیاس می‌دانست و این آشکارا پیروی از شیعۀ امامیه بود. از دیگر آثارش: الاَبحاثُ‌المُسَدَّدَة فی مسائل المتعدِّدَه؛ اَلْاِتحافُ لِطَلَبَة‌الکشّاف؛ حُبُ‌الْغَمامَ علی بُلوغِ‌المَرام؛ المنار فی‌المُختار من جواهِرِ‌البَحرِ‌الزَّخار در فقه؛ نَجاحُ‌الطّالِب علی مُختصرِ ابن الحاجب در اصول فقه؛ دیوان شعر.