جامعه شناسی
جامعه‌شناسی (sociology)
مطالعۀ نظام‌مند منشأ و اساسِ جنبه‌های گوناگون جامعۀ انسانی، به‌ویژه نظم اجتماعی[۱]، تغییر اجتماعی[۲]، تضاد اجتماعی[۳] و مسائل اجتماعی[۴]. در جامعه‌شناسی نهادهایی نظیر خانواده، قانون و دین و نیز مفاهیمی نظیر هنجار[۵]، نقش[۶] و فرهنگ بررسی می‌شوند. جامعه‌شناسی می‌کوشد افراد را در محیط اجتماعی بر‌مبنای اصول اساسی حاکم بر رفتارهای معیّن اخلاقی و فلسفی و سیاسی آنان مطالعه کند. جامعه‌شناسی، که در قرن ۱۹ شکل گرفت، درپی فهم تغییرات گسترده‌ای بود که براثر صنعتی‌شدن[۷]، شهرنشینی[۸] و شکل‌گیری نظام سیاسی جدید در جوامع رخ می‌دهد. اگرچه بیشتر به جوامع معاصر می‌پردازد، آن‌ها را با جوامع پیشاصنعتی نیز مقایسه می‌کند و از علوم مرتبط نظیر تاریخ، سیاست، اقتصاد، روان‌شناسی، فلسفه و انسان‌شناسی نیز کمک می‌گیرد. جامعه‌شناسی، به‌منزلۀ یکی از علوم اجتماعی، رفتار انسان را در وضعیت اجتماعی آن بررسی می‌کند؛ به‌ویژه در زمینۀ نحوۀ باز تولید، توسعه و تغییر جوامع مطالعه می‌کند و به ماهیت، علل و تأثیرات روابط و کنش متقابل[۹] بین افراد و گروه‌ها می‌پردازد. جامعه‌شناسی قواعد و الگوهای رفتار انسانی را بررسی می‌کند. برخی دیگر از پدیده‌های موردِ توجه جامعه‌شناسی عبارت‌اند از خانواده، قانون، دین، طبقه[۱۰]، قومیت[۱۱]، نژاد[۱۲]، جنسیت[۱۳]، فقر[۱۴]، آرای سیاسی[۱۵]، پرخاشگری[۱۶]، ازدواج، تحصیلات، ارتباطات، کار، تغییرات اجتماعی، شهرنشینی، سلامت و تحرک اجتماعی[۱۷]. برخی مفاهیمی که جامعه‌شناسی از آن‌ها بهره می‌گیرد عبارت‌اند از سازمان اجتماعی[۱۸]، فرهنگ، هنجار، نقش، ارزش[۱۹]، نماد[۲۰]، و مناسک[۲۱]. در جامعه‌شناسی جدید از روش‌های متنوعی استفاده می‌شود؛ ازجمله آزمایشِ تحت کنترل، مشاهدۀ همراه با مشارکت و تحلیل‌های آماری. سنت‌های فکری و چشم‌اندازهای نظری گوناگونی نیز در آن مطرح شده‌اند؛ ازجمله کارکردگرایی[۲۲]، ساختارگرایی[۲۳]، کنش متقابل نمادین[۲۴]، مارکسیسم[۲۵]، نظریۀ کنش[۲۶] و نظریۀ انتقادی[۲۷]. امروزه جامعه‌شناسی درپیِ دستیابی به روش‌هایی دقیق‌تر و اثبات‌پذیرتر است؛ همچنین به نحوۀ ارتباط افراد با ساختارهای اجتماعی و نیز به مقولاتی نظیر محیط زیست، انترناسیونالیسم[۲۸] و پست‌مدرنیسم[۲۹] می‌پردازد. از دهۀ ۱۹۷۰، جامعه‌شناسی در ارزیابی سیاست‌های دولت در حوزه‌هایی نظیر بهداشت، آموزش و رفاه اجتماعی[۳۰] نقشی فزاینده یافته است.
- ↑ social order
- ↑ social change
- ↑ social conflict
- ↑ social problems
- ↑ norm
- ↑ role
- ↑ industrialization
- ↑ urbanization
- ↑ interaction
- ↑ class
- ↑ ethnicity
- ↑ race
- ↑ gender
- ↑ poverty
- ↑ politics
- ↑ aggression
- ↑ social movement
- ↑ social organization
- ↑ value
- ↑ symbols
- ↑ ritual
- ↑ functionalism
- ↑ structuralism
- ↑ symbolic interactionism
- ↑ Marxism
- ↑ action theory
- ↑ critical theory
- ↑ internationalism
- ↑ postmodernism
- ↑ social welfare