جامعه عاطفی و جامعه قراردادی

جامعۀ عاطفی و جامعۀ قراردادی (Gemeinschaft und Gesellschaft)

کتابی در جامعه‌شناسی، تألیف فردیناند تونیس، به‌زبان آلمانی، منتشرشده در ۱۸۸۷. تونیس در این کتاب، که از مهم‌ترین آثار در جامعه‌شناسی آلمانی به‌شمار می‌رود و آرای مندرج در آن بر نظرات کسانی چون ماکس وبر و ماکس شلر تأثیری آشکار نهاده است، آنچه را که جامعه‌شناسی محض می‌شمرد چیزی نمی‌داند جز بررسی دو نوع جامعه؛ جامعۀ عاطفی و جامعۀ قراردادی. در جامعۀ عاطفی سه نوع رابطه به‌کار است؛ رابطۀ خویشاوندی، همسایگی، و دوستی. اما در جامعۀ قراردادی، چنین روابطی وجود ندارد و افراد در برابر یکدیگر در حالتی تنش‌آلود زندگی می‌کنند که سرانجام به‌نوعی ماشینیسم تصنعی می‌انجامد. کتاب، یک‌سر توصیف و تحلیل هریک از این دو نوع جامعه است. در فحوای مباحث تونیس نوعی دفاع ضمنی از جامعۀ عاطفی و نفی جامعۀ قراردادی دیده می‌شود که توجه اعضای نهضت موسوم به «نهضت جوانان ۱۹۱۹»، مدعیان باززایی ارزش‌های جامعۀ عاطفی برای مقابله با گرفتاری‌های جامعۀ قراردادی، را به‌خود جلب کرد.