جامع دمشق
| کشور | سوریه |
|---|---|
| نام‌های دیگر | مسجد جامع دمشق؛ جامع اموی |
| موقعیت | شهر دمشق |
| کاربری | مسجد |
| مشخصات معماری | استوار بر ستون‌هایی از مرمر، در دو طبقه |
| زمان ساخت | 87 تا 98 ق |
| سازنده | ولید بن عبدالملک بن مروان |
جامع دمشق
(یا: مسجد جامع دمشق؛ جامع اموی) از بزرگ‌ترین و با عظمت‌ترین مساجد اسلامی که ولید بن عبدالملک بن مروان خلیفۀ اموی بنای آن را در حدود ۸۷ق آغاز کرد. مسجد در مکان کلیسای قدیمی بیزانسی تربت یحیی (یوحنای تعمیددهنده) ساخته شد. ولید تمام توانایی خود را در بنای آن به‌کار برد و در صرف اموال کوتاهی نکرد. برای آن چهار باب قرار داد. گفته‌اند ولید خراج هفت سال مملکت را صرف بنای مسجد کرد و ساختمان مسجد ۹ سال به‌طول انجامید و هر روز ۱۰هزار کارگر در آن مرمر می‌شکستند، ۶۰۰ زنجیر طلا در آن به‌کار رفت و سقف آن را با نوعی قلع پوشاندند. مسجد بر ستون‌هایی از مرمر استوار است، در دو طبقه که ستون‌های طبقه پایین بزرگ و ستون‌های طبقه بالا کوچک است و تصویر شهرها و درختان دنیا با کاشی‌های طلایی، زرد و سبز بر ستون‌های کوچک نقش شده است. در سمت قبله، قبۀ معروف «قبةالنسر» بنا شده است. جامع دمشق سه منار دارد که بزرگ‌ترین آن‌ها بر روی بنایی است که محل دیده‌بانی رومیان بوده است. محراب این مسجد با جواهرات گرانبها زینت یافته و قندیل‌هایی از طلا و نقره بر آن آویزان کرده‌اند. در عجایب این مسجد گفته‌اند که اگر انسان سال‌ها در آن‌جا بماند و در بنای مسجد دقت کند هر روز نکتۀ تازه‌ای درمی‌یابد. تربت یحیی (ع) و به روایتی سرِ امام حسین (ع) در قسمت شرقی مسجد که مقام رأس‌الحسین (ع) نامیده می‌شود، قرار گرفته و زیارتگاه شیعیان است. در داخل مسجد منبری قرار دارد که گویند منبری که امام سجاد (ع) در دربار شام بر فراز آن رفت و در مجلس یزید سخنرانی کرد، در محل آن بوده است. در ۴۶۱ق حریقی در آن افتاده و آن را از زیبایی پیشین انداخت. با این وصف، امروزه نیز این مسجد همچنان عظمت گذشته خود را حفظ کرده است.