جاوه ای
جاوِهای
بزرگترین گروه قومی در جمهوری اندونزی. امروز بیش از ۵۰میلیون جاوهای زبان وجود دارد. این زبان به شاخۀ غربی خانوادۀ زبانی اَسترونزی[۱] تعلق دارد. جاوهایها، هرچند از میراث هندو ـ بودایی[۲] برخوردارند، اما اکثراً مسلمانند و شاخهای از مذاهب اسلامی به نام اسلام جاوهای را نمایندگی میکنند که دارای بسیاری از مشخصات صوفیگری است. شهرت جاوهایها به مناسبت هنرهای نمایشی آنها، بهویژه تئاتر سایه (سایهبازی) و ارکسترهای متشکل از سازهای ضربی، کارهای فلزی با کیفیت بسیار بالا، و لباسهای دارای نقشهای رنگی مقاوم است. در اندونزی دوران پیش از استقلال، جامعۀ جاوه به طبقات سلسلهمراتبی تقسیم میشد که در رأس آنها سلطانها قرار میگرفتند و تفاوتهای ناشی از جایگاه اجتماعی در قوانین بسیار سختی در نوع پوشش منعکس میشد. هنرها و صنایع دستی در دربار شکوفا شدند. هرچند اکثر جاوهایها از لحاظ معیشت به کشت برنج در مزارع آبیاریشده وابستهاند، اما مراکز شهری بزرگ و متعددی با صنایع توسعهیافته نیز در این مناطق دیده میشوند. برای کاستن از فشار بر زمین، کشاورزان براساس برنامۀ بسیار مجادلهانگیز دولت اندونزی وادار شدند که به جزایر کمجمعیتتری همچون سولاوزی[۳] (جزیره سلب[۴]) و ایریان جایا[۵] (بخش غربی گینۀ جدید) مهاجرت کنند. در غرب جزیره بیش از ۲۰میلیون تن به زبان سوندایی[۶] سخن میگویند، در حالیکه بیش از ۵۰میلیون تن جاوهایزبان در اندونزی وجود دارند و حدود ۷میلیون تن نیز اهل مادورا[۷]، که همجوار این جزیره است، به زبان مادوری[۸] سخن میگویند. افزون بر این، بادویی[۹]ها، گروه منفردی در غرب جاوه، به یکی از نمونههای زبان سوندانی و تینگریزها[۱۰]، در شرق، به یکی از انواع زبان جاوهای سخن میگویند. بنابر جایگاههای متفاوت سخنگو و شنونده، از سطوح مختلفی از گفتار استفاده میشود. از قرن ۵م به بعد، آیینهای هندو و بودا، همراه با طیف گستردهای از هنرها و مهارتها، که مهمترین آنها نوشتار بود، از هند به جاوه[۱۱] راه یافت. اوج دوران هندو ـ بودایی در دورۀ امپراتوری ماجاپاهیت[۱۲] (۱۲۹۳ـ۱۵۲۰) فرا رسید که در طول آن جاوهایها نفوذ خود را بر بخش عمدۀ مجمعالجزایر اندونزی حفظ کردند. اسلام، که از بخش جنوبی عربستان و از طریق بازرگانان مسلمان هندی در قرن ۱۳م وارد جاوه شده بود، سرانجام به دین غالب تبدیل شد. جاوهایهایی که باورهای سنتی خود و آیین هندو ـ بودایی را با اسلام ترکیب کردهاند آبانگون[۱۳] نامیده میشوند در حالیکه مسلمانان راستکیش به سانتری[۱۴] معروفند.