جرجانی، شرف الدین علی (استرآباد ۷۴۰ـ شیراز ۸۱۶ق)

شرف الدین علی جرجانی;
زادروز	استرآباد ۷۴۰ق;
درگذشت	شیراز ۸۱۶ق
ملیت	ایرانی
نام‌های دیگر	شریف جرجانی، میر سید شریف جرجانی
شغل و تخصص اصلی	فیلسوف
شغل و تخصص های دیگر	متکلم، ادیب و فقیه
آثار	شرح المواقف؛ رسالهالوجود؛ الترجمان فی لغات القرآن
گروه مقاله	فلسفه، منطق و کلام

جُرجانی، شرفُ‌الدّین علی (استرآباد ۷۴۰ـ شیراز ۸۱۶ق)

(یا: شریف جرجانی؛ میر سید شریف جرجانی و معروف به «محقق شریف») فیلسوف، متکلم، ادیب و فقیه حنفی. پس از تحصیل دانش‌های رایج عصر خود به تدریس پرداخت. در ۷۷۹ق، وقتی شاه شجاع به استرآباد مسافرت کرد با معرفی سعدالدین تفتازانی با جرجانی و جایگاه علمی او آشنا شد و وی را با خود به شیراز برد و به تدریس گماشت و از این زمان به‌عنوان یکی از ناقلان و واسطه‌های علوم عقلی در قرن هشتم شناخته شد. در ۷۹۰ق، تیمور لنگ وی را به سمرقند فرستاد و با درگذشت تیمور دوباره به شیراز بازگشت (۸۰۷ق) و در اواخر عمر با ترک علوم ظاهری به طریقت نقشبندیه دل بست. جرجانی از شاگردان قطب‌الدین رازی در علوم عقلی و خواجه علاءالدین عطار نقشبند در طریقت است. سید محمد نوربخش، قوام‌الدین کربالی، محیی‌الدین گوشکناری، ابن ابی جمهور احسایی و جلال‌الدین دوانی از شاگردان اویند و بنابه پاره‌ای روایات خواجه حافظ شیرازی از درس او بهره می‌برده است. جرجانی اگرچه در بحث بر متکلم معاصر خود، سعدالدین تفتازانی، فائق می‌آمده، ولی گویی اسلوب نگارش او به اندازۀ تفتازانی مورد توجه قرار نگرفته و در میان آثار وی ـ که در حدود پنجاه اثر گزارش شده ـ چند رسالۀ کوتاه جنبۀ درسی و آموزشی دارد، همچون کبری و صغری هردو در منطق؛ صرف میر در علم صرف. از دیگر آثارش: شرح المواقف یکی از بزرگ‌‌ترین دایرة‌المعارف‌های کلامی که همواره مورد حاشیه و تعلیقه بوده، و در مباحث امامت آن گرایش‌های شیعی نشان داده؛ شرح گیپایی یا شرح فارسی کافیۀ ابن حاجب؛ الترجمان فی لغات القرآن؛ التعریفات، رساله‌ای کوتاه و مورد توجه در اصطلاح‌شناسی علوم؛ فن المعما و اصوله به فارسی؛ رسالةالوجود؛ حواشی بر کشاف زمخشری، شرح مطوّل تفتازانی، و مفتاح العلوم سکاکی.