جلایریان
جَلایریان (حک: ۷۴۰ـ۸۳۵ق)
(یا: آل جَلایر؛ ایلکانیان) سلسله‌ای از امیران مغول نژاد آذربایجان و عراق عرب. بنیادگذار این سلسله، شیخ حسن ایلْکانی یا حسن جلایر، نوادۀ امیر ایلْکانویان قبیلۀ جلایر است. پس از مرگ شیخ حسن، پسرش، سلطان اُویس جلایر، به‌جای وی نشست. سلطان اُویس در ۷۵۹ از بغداد به آذربایجان رفت و تبریز را گرفت و هفده سال حکومت کرد. پس از اُویس پسرش، سلطان حسین جَلایر، جانشین وی شد. در ۷۸۴ سلطان احمد جلایر بر برادرش، سلطان حسین، شورید و او را به‌قتل رساند. در ۷۸۸ وقتی امیرتیمور آذربایجان را گرفت، سلطان احمد ناگزیر از حکومت عراق شد و در ۷۸۹ به مصر رفت و پس از درگذشت امیرتیمور، به تبریز بازگشت. سلطان احمد جلایر طبع شعر داشت و به سه زبان فارسی، ترکی، و عربی شعر می‌سرود. مجموعه‌اشعار او با نام دیوان سلطان احمد جلایر به‌سبب داشتن نقاشی‌های مینیاتور در حاشیۀ صفحاتش، معروف است و می‌توان گفت که این نقاشی‌ها تلفیقی از سبک‌های نقاشی ایرانی، چینی، و اروپاییست. در حال حاضر این اثر در گالری فریر، در واشینگتن، نگهداری می‌شود. سرانجام در ۸۱۳ با کشته‌شدن سلطان احمد، سلسله آل جَلایر منقرض شد. آل جلایر گرایش‌های شیعی داشتند و برگزیدن نام‌هایی مانند حسن و حسین نیز نشانه‌ای از این گرایش است. در دورۀ جلایریان هنر نگارگری اهمیت والایی داشت و تبریز و بغداد مرکز فعالیت‌های هنری بود.