جنگ ایران و عراق
جنگ ایران و عراق (۱۳۵۹ـ۱۳۶۷ش)
از بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین جنگ‌های ایران. پس از آن‌که صدام حسین، رئیس‌جمهور عراق در ۲۶ شهریور ۱۳۵۹ رسماً قرارداد مرزی ۱۹۷۵ معروف به قرارداد الجزایر را که بین دو کشور ایران و عراق به امضا رسیده بود، یکجانبه لغو کرد، در ۳۱ شهریور همان سال هجوم سراسری خود به خاک جمهوری اسلامی ایران را آغاز کرد. در هفته‌های اول جنگ، عراق چند شهر ایران ازجمله خرمشهر را اشغال کرد اما در برخی شهرها به‌ویژه آبادان با مقاومت سرسختانه‌ای مواجه شد و لذا اهداف ارتش عراق در جبهه‌های جنوب و غرب ناقص ماند و استراتژی آن، به «جنگ بلندمدت و فرسایشی» تبدیل گشت. پس از تجاوز عراق، چندین بار هیئت‌های صلح و میانجی‌گران بین‌المللی برای استقرار آتش‌بس به دو کشور سفر کردند، اما ایران به‌سبب این‌که آن‌ها تنها به پذیرش آتش‌بس، بدون خروج اشغالگران از سرزمین‌های اشغالی تأکید می‌کردند، تنها راه چاره را در اقدام نظامی می‌دید؛ به گونه‌ای که در چهار عملیات گسترده در جنوب، محاصره آبادان، اهواز، شوش و دزفول را شکستند و شهرهای بستان و خرمشهر را آزاد کردند و در بسیاری از نقاط خوزستان به مرز رسیدند (خرداد ۱۳۶۱). اولین نبرد بزرگ در این استراتژی، عملیات رمضان در شرق بصره بود که با وجود موفقیت‌های اولیه به اهداف خود نرسید. مهم‌ترین عملیات بعدی خیبر بود که قابلیت‌های قوای مسلح جمهوری اسلامی را آشکار ساخت. پس از آن عملیات عظیم والفجر ۸ و فتح بندر نفتی فاو پیش آمد که سرانجام منجر به تصویب قطعنامۀ ۵۹۸ شورای امنیت گردید. تصویب آن در هنگامی بود که برتری در جنگ با ایران بود. لذا عراق بلافاصله آن را پذیرفت اما ایران پذیرش آن را به توافق بر سر روش اجرای آن مشروط کرد، و جنگ را ادامه داد و میدان اصلی جنگ را که تا کربلای ۵ جبهۀ جنوبی بود، به جبهۀ شمالی منتقل کرد. عراق نیز با گسترش جنگ در خلیج‌فارس و بمباران نفتکش‌ها و پایانه‌های نفتی، نیروهای فرامنطقه‌ای را به خلیج‌فارس کشاند و جنگ شهرها را شدت بخشید. در ۱۲ تیر ۱۳۶۷، امریکا هواپیمای مسافری ایران را با ۲۹۰ مسافر در خلیج فارس سرنگون کرد. همچنین خبرهایی مبنی بر بمباران شیمیایی شهرهای بزرگ ایران می‌رسید، لذا پس از سقوط فاو، در ۲۷ تیر ۱۳۶۷، ایران موافقت خود را با پذیرش قطعنامۀ ۵۹۸ اعلام کرد. اما عراق در حمله به کرمانشاه، مجاهدین خلق را که مقیم عراق بودند، به‌کار گرفت. سرانجام عراق در ۱۵ مرداد ۱۳۶۷ تن به آتش‌بس داد و در ۲۹ همان ماه رسماً آتش‌بس برقرار گردید و نیروهای حافظ صلح سازمان ملل بین نیروهای ایران و عراق مستقر شدند. در این جنگ هشت‌ساله، عراق از کمک‌های مالی و نظامی و سیاسی گستردۀ برخی کشورهای عربی و نیز حمایت‌های جهانی به‌ویژه کشورهای غربی بهره‌مند بود و از سلاح‌های شیمیایی و کشتار جمعی در سطحی بسیار وسیع استفاده می‌کرد که نمونه‌ای از آن بمباران شیمیایی حلبچه بود که منجر به کشته‌شدن هزاران نفر گردید. بمباران شهرها حتی بمباران هواپیماهای غیرنظامی نیز ازجمله شیوه‌هایی بود که رژیم عراق برخلاف همه کنوانسیون‌های بین‌المللی در استفاده از آن‌ها محدودیتی برای خود قائل نبود. سازمان ملل متحد عراق را متجاوز و آغازکننده جنگ اعلام کرد و رشادت و ایثار و جانبازی جوانان ایران اسلامی در دفاع از میهن سرانجام به پیروزی رسید.