جنید بغدادی، ابوالقاسم ( ـ بغداد ۲۹۷ق)

جُنِیْد بَغدادی، ابوالقاسم ( ـ بغداد ۲۹۷ق)

ابوالقاسم جنید بغدادی
زادروز	بغداد
درگذشت	بغداد ۲۹۷ق
ملیت	ایرانی
شغل و تخصص اصلی	عرفان
لقب	شیخ الشیوخ - سیدالطایفه
آثار	المقصد الی الله تعالی؛ معانی الهمم فی الفتاوی الصوفیه؛ السر فی انفاس الصوفیه
گروه مقاله	عرفان
خویشاوندان سرشناس	سری سقطی (دایی)

از مشایخ صوفیه. اصالتاً نهاوندی بود و در بغداد به‌‌دنیا آمد. فقه را در محضر ابوثور، بزرگ‌ترین شاگرد شافعی آموخت و در حلقۀ او، خود افتاء می‌کرد. در طریق تصوّف، شاگرد دایی‌اش، سرّی سقطی، و، به‌ویژه محمد بن قصّاب، بود و جز این‌دو، مصاحبت و محضر بسیاری دیگر از مشایخ را نیز دریافت. جنید از خردسالی با مفاهیم تصوف الفت داشته است. سال‌ها به ریاضت و تحصیل معارف پرداخت و سرانجام به اشارت سرّی، مجلس وعظ نهاد. اگرچه او و ابوعبدالله جلّا و ابوعثمان حیری را در سه ناحیۀ بغداد، شام و نیشابور، بی‌نظیر دانسته‌اند، در میان تمامی سلسله‌ها، هیچ ‌کس مانند او پذیرش عام نیافته و از این‌رو او را «شیخ‌الشیوخ» و «سیدالطائفه» می‌دانند. این دومین لقب، بدون قرینه، تنها به او اطلاق می‌شود. خراز، رُوَیم، شبلی، ابوالحسین نوری، و نظایر آنان، اگرچه بعضاً در سن بر او مقدّم بودند، اما در طریقت او را پیشوای قوم و مصاحبت با او را بسیار مغتنم می‌‌شمردند. پس از درگذشت؛ در مسجد شونیزیه، که سال‌ها محل انزوا و نیز وعظ او بود، به‌خاک سپرده شد. بی‌تردید، در تکامل تصوّف، نقشی بسیار اساسی داشت. او نه‌تنها صوفی شوریده‌ای بود بلکه عالی‌ترین معارف صوفیانه را در قالب کلماتی کوتاه از خود به یادگار گذارد. شوریدگی او، نه از نوع حلاج و ابوسعید که از نوع ابن عربی و قونوی است، در عین‌ این‌‌که نازکی‌های خیال ابن عربی‌گونه نیز در سخنان او راه ندارد. از این‌رو، او را بی‌تردید مشهورترین شیخ زمانۀ خود و نیز بزرگ‌ترین هدایت‌کنندۀ تصوف در حوزۀ شرق اسلامی دانسته‌اند. دانشمندی جامع و صاحب مقام تمکین نیز بود. از این‌رو، از سویی شطحیات کفرگونۀ منقول از بسیاری از مشایخ، از او نقل نشد، و از سویی دیگر، نخستین نظام‌نامه‌های آیین تصوف، را او تدوین کرد. از آثارش: المقصد‌ الی‌الله تعالی؛ معانی‌الهمم فی‌الفتاوی‌الصوفیه؛ السرّ فی انفاس‌الصوفیه.