جهانی شدن
جهانی‌شدن (globalization)
(یا: جهانی‌سازی) درهم‌تنیدگی و همگانی‌شدن فرهنگ، اقتصاد، و زیرساخت‌های جهان به‌واسطۀ سرمایه‌گذاری‌های فراملیتی، گسترش سریع فناوری‌های ارتباطات و اطلاع‌رسانی، و پیایندهای نیروهای بازار آزاد بر اقتصادهای محلی، ملی و منطقه‌ای. جهانی‌شدن عبارت است از افزایش پیوندها در دنیا، ادغام و وابستگی متقابل در عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی، تکنولوژیکی، فرهنگی، سیاسی و زیست‌محیطی. اصطلاح جهانی‌شدن، اصطلاحی است فراگیر مشتمل بر فراگردی یکپارچه‌ساز، دربر‌گیرندۀ روندهایی فرعی مانند وابستگی متقابل و تشدید شدۀ اقتصادی، تأثیرگذاری افزایندۀ فرهنگی، پیشرفتهای سریع در فنّاوری اطلاعاتی، کشورداری از نوعی تازه و چالش‌های ژئوپلیتیکی، که به‌نحوی روزافزون مردم جهان را به یکدیگر مرتبط می‌کنند. یکی از نشانه‌های جهانی‌شدن، همگونی رو به افزایش شیوه‌های زندگی در جوامع سابقاً به‌شدت متفاوت است. در تعریف جهانی‌شدن گفته‌اند «فراگردی که به‌وسیلۀ آن تجربۀ زندگی روزمره در سراسر جهان در حال استانداردشدن است» اصطلاح «جهانی‌شدن» در نیمۀ دوم قرن ۲۰ وضع شد ولی آگاهی عمومی از آن به نیمۀ دوم دهۀ ۱۹۸۰ باز می‌گردد. اگرچه می‌توان پیشینۀ آن را به گذشته‌های دور نسبت داد، امّا به مفهوم کنونی، شروع این فراگرد از جنگ جهانی دوم به‌بعد است. موافقت‌نامۀ عمومی تعرفه و تجارت (گات) و سازمان تجارت جهانی (WTO)، قوانین حق مؤلف، توسعۀ وسایل مواصلاتی، گسترش دستگاه‌های اطلاع‌رسانی و مخابراتی، و پیشرفتهای علمی، از عوامل مؤثر در فراگرد جهانی‌شدن‌اند. جهانی‌شدن البته مخالفینی هم دارد که بر این باورند این همگونی باعث سلطه هرچه بیشتر کشورهای پیشرفته بر کشورهای کمتر پیشرفته و به‌حاشیه‌کشاندن فرهنگ‌های ملی و بومی و ازبین‌رفتن تنوع‌های فرهنگی، زبانی و زیستی می‌شود. از این دیدگاه، جهانی‌سازی نه فرآیند بلکه پروژه‌ای است که از سوی قدرت‌های بزرگ دنبال می‌شود. گروه بزرگی از انسان‌شناسان دربارۀ خطرات جهانی‌شدن هشدار می‌دهند. فرآیند جهانی‌شدن طی ۳۰ سال گذشته سرعت روزافزونی یافته است. گرم‌شدن کرۀ زمین و عملیات بین‌المللی بازارهای مالی، نمونه‌هایی از فرآیندهایی است که در مقیاس جهانی صورت می‌گیرند.