جهنم
جَهَنَّم
(در فارسی: دوزخ؛ احتمالاً از ریشۀ عبرانی «گهنا») محل مجازات و اقامتگاه اخروی کافران، مشرکان، منافقان، بدکاران و کسانی که اعمال بدشان بر اعمال نیک آن‌ها فزونی دارد (قارعه، ۸ ـ ۹) و از شفاعت پیامبران و اولیاء خدا نیز محروم مانده‌اند. در کیش زردشتی، دوزخ جایی در جهان دیگر است که گنهکاران در آن‌جا کیفر می‌بینند. بعضی صفت‌های معروف جهنم که در قرآن آمده عبارت‌اند از بئس‌المصیر، بئس‌المهاد، جحیم، بئس‌القرار، بئس‌المثوی، حُطَمَه، حصیر، دارالخُلد، سعیر، دارالبوار، النارالکبری، لظی. معروف‌ترین صفت جهنم، نار (آتش)، ۱۱۹ بار در قرآن به‌کار رفته است. جهنم در نص قرآن، مکانی است که هفت طبقه یا هفت در دارد (حجر، ۴۴؛ نحل، ۲۹؛ زمر، ۷۱ ـ ۷۲؛ مؤمن، ۷۶). و نوزده نگهبان آن از فرشتگان‌اند. رئیس خازنان جهنم «مالک» نام دارد (زخرف، ۷۷) نیز ملائکِ شداد و غِلاظ (خشن) نگهبان آن هستند (تحریم، ۶) و به آنان زبانیه (آتشبانان) گفته می‌شود (علق، ۱۸). جهنم جایگاه گردنکشان و متکبران است (نحل، ۲۹؛ زمر، ۶۰، ۷۲). در قرآن مجید جهنمیان «اصحاب‌النار» و «اصحاب‌الشمال» نامیده شده‌اند. هیزم جهنم سنگ و آدمی است (بقره، ۲۴؛ آل عمران، ۱۰؛ تحریم، ۶). منافقان در پایین‌ترین درجات جهنم جای دارند (نساء، ۱۴۵). در آیات قرآن از انواع عذاب‌های دوزخیان (اصحاب‌النار، اصحاب‌المشئمه، اصحاب‌الشمال) سخن رفته است. این عذاب‌ها در واقع تجّسم اخروی و صورت باطنی اعمال دوزخیان است. اهل تأویل و باطنی‌مذهبان و برخی اهل عرفان، جهنم و توصیفاتش را تأویل کرده‌اند. در مسیحیت نیز دوزخ محل مجازات در جهان پس از مرگ است. دین یهود به چنین مجازاتی معتقد نیست. در الهیات مسیحی قرون وسطا، دوزخ محل عذاب گناهکاران توبه نکرده است، ولی در قرن ۲۰ گرایش آن‌ها به‌سمت تلقی دوزخ به‌عنوان نفرین الهی (یعنی محرومیت از نظر لطف خداوند) بوده است و نه یک محل خاص. در مکاتب هندو، بودا، و جَین، دوزخ مرحله‌ای موقت از سیر نفس است.