جوانشیر
جوانشیر
طایفۀ ترک ایران، از طوایف معتبر اتحادیۀ اتوزایکی در قرون ۱۰ـ۱۳ق. گروه‌های بزرگی از این مردم در عصر صفویه به مناطقی نظیر ارسباران و مراغه و گرجستان انتقال یافتند و جمع کثیری از آنان در سال‌های سلطنت نادرشاه به کابل تبعید شدند. میرزا حسین‌بیگ و برادرش علی‌خان‌بیگ، خوانین موروثی جوانشیر در سال‌های سلطنت سلطان محمد خدابنده (۹۸۵ـ۹۹۵ق) و پس از تسلط عثمانیان بر قراباغ، به آن دولت پیوستند. علی‌خان‌بیگ در اوایل سلطنت شاه‌عباس به صفویان پیوست و میرزا حسین‌بیگ نیز پس از پیروزی‌های شاه‌عباس بر عثمانیان، دوباره به خدمت دولت صفویه درآمد. این دو برادر، رقیب یکدیگر بودند و سرانجام هر دو در ۱۰۲۱ق کشته شدند. نوروزسلطان جوانشیر، در ۱۰۳۷ق، حاکم ایل جوانشیر بود. حکومت محلی قراباغ در قرون ۱۲ـ۱۳ق در اختیار خوانین جوانشیر قرار داشت. پناه‌خان جوانشیر پس از قتل نادرشاه، خود را به قراباغ رسانید و حکومت آن ناحیه را به‌دست گرفت. او از جمله مخالفان کریم‌خان بود و پس از پیروزی کریم‌خان بر خوانین آذربایجان ناگزیر به شیراز رفت و پسرش ابراهیم خلیل‌خان ( ـ ۱۲۲۱ق) بزرگ‌ترین حاکم موروثی قراباغ در قرون اخیر، جانشین او شد. آقا محمدخان قاجار برای توسعۀ قلمرو دولت خود چندین بار با ابراهیم خلیل‌خان جنگید و سرانجام در آخرین جنگ خود با حکومت قراباغ، در قلعۀ شوش به‌دست خدمتکاران خود کشته شد. ابراهیم خلیل‌خان جوانشیر از عوامل توسعۀ نفوذ دولت روسیۀ تزاری در آذربایجان بود.