حجامت
حجامت (bloodletting)
نام یک روش درمانی پیچیده است که امروزه از این روش یا روش‌های سنتی نظیر آن تحت‌عنوان روش‌های طب جایگزین یاد می‌کنند. براساس اسناد موجود این روش قدمتی حدود پنج‌هزارسال دارد و از نظر سازوکار در واقع یک استرس فوری به سیستم دفاع عمومی ساکن بدن است تا آن را علیه عوامل درونی و بیرونی تحریک کند.
انواع حجامت. در کشورهای غربی حجامت تقریباً به ۱۰ روش مختلف انجام می‌شود ولی در طب سنتی ایران حجامت به‌طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود: ۱. حجامت خشک: در این روش که به روش لیوان‌گذاری هم معروف است به‌شیوۀ خلأ گرمایی و از طریق گذاشتن پنبه در حال سوختن در ته لیوان و گذاشتن لیوان در موضع انجام می‌شود. ۲. حجامت تر: در این‌جا پس از ضد‌عفونی‌کردن محل با استفاده از یک لیوان یک‌بار مصرف مخصوص حجامت و با دستگاه مکش، عمل بادکشی انجام شده و با این کار سبب تجمع مواد سبک خون مویرگی در موضع حجامت می‌شوند سپس لیوان را جدا نموده و با یک تیغ یک‌بار مصرف چند خراش سطحی به عمق ۱ـ۰.۵ میلی‌متر به‌صورت مایل ایجاد می‌کنند و بعد لیوان را می‌گذارند و عمل مکش را انجام می‌دهند. این عمل ۵ـ۳بار می‌تواند انجام شود و در مجموع حداکثر ۵۰ میلی‌لیتر خون از بدن شخص خارج می‌شود. دانشمندانی چون جالینوس، بوعلی سینا، جرجانی و رازی از حجامت در درمان بیماران خود بهره می‌بردند. بوعلی در کتاب قانون حجامت را در درمان بیش از ۳۰ نوع بیماری مؤثر دانسته است. حجامت اغلب در بهار و پاییز پیشنهاد می‌شود. در پزشکی امروز، موضوع حجامت موضوعی بسیار مورد اختلاف است. طرفداران آن معتقدند انسان برای پیشگیری از ابتلاء به بیماری‌ها می‌تواند با سالی حداقل یک یا دو بار حجامت‌کردن، بسیار کمتر در معرض ابتلاء به بیماری قرار گیرد و نیز می‌گویند اولاً همۀ حجامت‌ها خون‌گیری نیستند، مضافاً بر‌اینکه میزان دفع خون نقش اساسی در درمان ندارد به‌طوری که حتی با گرفتن ۳ میلی‌لیتر خون گاه می‌توان به درمان بیماری خاصی نائل شد و بالاترین حجم خون‌گیری در حجامت حدود ۵۰ میلی‌لیتر است که در مقایسه با انتقال خون به روش امروزی مقدار کمی است. در تحقیقاتی که اخیراً یک مورد آن نیز در بیمارستان لقمان حکیم تهران انجام شد، فاکتورهای بیوشیمیایی خون سیاهرگی اهدا شده را با خون حجامت به‌طور هم‌زمان مورد مقایسه قرار دادند که حاصل آن نشان‌دهندۀ تفاوت‌های فاحش بود، به‌نحوی که فقط میزان کلسترول خون حجامت ۲.۵ برابر بیشتر از خون سیاهرگی و میزان سموم خون ۲۳ برابر خون سیاهرگی بود. همچنین حجامت را در پیشگیری از تشکیل لختۀ خون در عروق مؤثر دانسته‌اند.
تفاوت حجامت با فصد خون. حجامت یک تطهیر کلان است که کل ترکیبات بیوشیمیایی بدن را تنظیم می‌کند ولی فصد (رگ‌زدن) بخشی از اندام را تحت درمان قرار می‌دهد.
نظرات مخالفین حجامت. اکثر پزشکان جدید در جهت مخالفت با این روش درمانی کهن قرار دارند و معتقدند تأثیر مفید حجامت چه در قدیم و چه در زمان حال برای بیماران عمدتاً جنبۀ روانی و تلقینی دارد. به‌خصوص در مورد بعضی بیماری‌های سایکوسوماتیک (روانی ـ تنی) مثل بعضی سردردهای میگرنی. به‌هر حال اصل انکارناپذیر آن است که صرف تخلیۀ خون از بدن در بسیاری موارد نظیر غلیظ‌شدن خون در سنین بالا کاملاً مفید، بهداشتی و قابل توصیه است و به‌نظر می‌رسد بیشتر فواید حجامت در زمان قدیم با شرایط و امکانات ضعیف آن زمان مورد تأیید می‌باشد، ولی درحال‌حاضر همان کار به‌طور بسیار بهداشتی، سریع، بدون درد و برجا گذاشتن زخم و بدون ترس از صورت ظاهری کار یا انتشار بعضی عفونت‌های مسری خطرناک (نظیر ویروس‌های هپاتیت و ایدز) از طریق انتقال خون یا دفع بهداشتی خون قابل اجراست. ضمن آن‌که بیماران نیز نوعاً همین روش‌های جدید را دنبال می‌کنند. از دیگر معایب این روش می‌توان از ایجاد گوشت اضافه و تغییر رنگ پوست نام برد. به‌هرحال در دستورالعمل‌های مدون سازمان‌های انتقال خون، حجامت در کنار روش‌هایی نظیر خالکوبی (تاتو) در فهرست رفتارهای پرخطر قرار گرفته است. به‌نظر می‌رسد این روش هنوز نیازمند تحقیقات علمی بیشتر در مناطق مختلف جهان می‌باشد.
حجامت در ایران. حجامت در ایران از قدیم‌الایام انجام می‌گرفت و این روند تا ۱۳۳۴ش ادامه داشت تا زمانی‌که طرحی تحت‌عنوان اجرای قانون نظارت بر درمان به مورد اجرا گذاشته شد و مخالفت وسیعی علیه حجامت آغاز گردید. این جلوگیری تا ۱۳۶۵ ادامه داشت تا این‌که پس از تلاش طرفداران این روش درمانی، مؤسسه «تحقیقات حجامت ایران» در ۱۳۶۹ به‌ثبت رسید. سازمان انتقال خون طی آگهی رسمی در شهریور ۱۳۸۲، انجام حجامت را ضمن رعایت استانداردهای مصوب مراکز درمانی وزارت بهداشت مجاز اعلام کرد. این مراکز باید نسبت به اخذ مجوز اقدام کنند.