حجیت ظواهر قرآن

حُجیَّت ظواهر قرآن
اصطلاحی در علوم قرآنی و اصول فقه. منظور از حجیّت ظواهر قرآن این است که آیا خوانندگان قرآن که همگی دارای فرهنگی عادی هستند و زبان عربی می‌دانند، می‌توانند مفاهیم را درست دریابند و برداشت آن‌ها ارزش و اعتباری دارد یا این که باید به دیگران و منابع دیگر رجوع کنند. در قرآن بارها تأکید شده که پیامبر با قوم خود به شیوه‌ای فهم‌پذیر گفت‌وگو کرده و برای آنان کتابی آورده که معنایش را بفهمند و به دستورات آن عمل کنند. (از جمله: سورۀ محمد، ۲۴؛ سورۀ زمر، ۲۷؛ سورۀ شعراء، ۱۹۲ـ۱۹۵). بعضی از دلایل حجیّت ظواهر قرآن عبارت‌اند از: ۱. قرآن به صورت حجتی بر رسالت پیامبر (ص) آمده و پیامبر (ص) از منکران تحدّی کرد، زیرا اگر قرآن معجزه و مفهوم نبود، دعوت به معارضه درست نمی‌بود؛ ۲. روایات فراوانی در تمسّک به ثقلین (کتاب و عترت) نقل شده است و تمسک به کتاب، یادگیری و عمل به آن است؛ ۳. استدلالات ائمه (ع) در بعضی احکام شرعی و غیرشرعی به قرآن؛ ۴. اگر ظواهر قرآن مانند اصول دین و احکام فقهی و محکمات قرآنی برای اکثریت مخاطبان مفهوم نباشد، برای آنان اتمام حجت از سوی خداوند صورت نمی‌گرفت و عقلاً و عرفاً جای بحث و اشکال می‌بود؛ ۵. حجیّت ظواهر قرآن، به معنای آن که همۀ مردم با فرهنگ متوسط، همۀ معانی و مفاهیم قرآن را در می‌یابند نیست.