حزب بعث
حزب بَعْث
(یا: حزب رستاخیز عربی[۱]) حزبی سیاسی در سوریه و تا چندی پیش در عراق. به‌رغم پشتیبانی علنی از وحدت و یکپارچگی همۀ اعراب و تأسیس آن به‌منزلۀ حزبِ ملی‌گرای عربی در ۱۹۴۳، ایدئولوژی حزب بعث چنان مبهم بوده که حزب‌هایی بسیار متفاوت، و غالباً متضاد، در سوریه و عراق پدید آورده است. میشل عَفلَق[۲] و صلاح‌الدین بیطار[۳] حزب بعث سوریه را در ۱۹۴۳، در مخالفت با حکومت فرانسویان و نیز نسل قدیمی‌تر ملی‌گرایان عرب در دمشق، بنیاد نهادند. میشل عفلق نظریه‌‌پرداز اصلی حزب شد و صلاح‌الدین بیطار بعدها در فاصلۀ ۱۹۶۳ و ۱۹۶۴ و نیز در ۱۹۶۶ به نخست‌وزیری سوریه رسید. منشور این حزب آمیزۀ پرابهامی از سوسیالیسم نومارکسیستی[۴] و ملی‌گرایی[۵] است. نفوذ این حزب از ۱۹۵۴ تا ۱۹۵۸ در دیگر کشورهای عربی گسترش یافت و شاخه‌های آن در عراق، اردن و لبنان تشکیل شد. جنبش بعث پس از ۱۹۵۸ و نیز در ۱۹۶۶ به چندین دسته تجزیه شد. حزب بعث در ۱۹۶۳ برای مدت کوتاهی و بار دیگر از ۱۹۶۸ در عراق کنترل اوضاع را به‌دست گرفت، اگرچه همواره به‌صورت محدود پشتیبانی می‌شد. به‌قدرت‌رسیدن صدام‌حسین در مقام رئیس‌جمهور عراق از ۱۹۷۹، بیشتر نتیجۀ بازیچه قراردادن ایدئولوژی موجود به نفع خود بود تا محبوبیتِ حزب بعث.