حقوق جزا
حقوق جزا
رشته‌ای از حقوق عمومی که افعال و ترک افعالی که موجب اختلال در نظم عمومی و جرم نامیده می‌شود را تعریف، و برای آن‌ها مجازات یا واکنش‌های قانونی مناسب تعیین می‌کند. حقوق جزا به دو شاخۀ حقوق جزای عمومی و حقوق جزای خصوصی تقسیم می‌شود. حقوق جزای عمومی، مسائل عام حقوق جزا، ازجمله تعریف جرم، شرایط مجازات و اقدامات تأمینی، مسئولیت جزایی، علل تشدیدکنندۀ مجازات و یا کیفیات مخفّفۀ آن را مطرح می‌کند. در مقابل، حقوق جزای خصوصی به طبقه‌بندی، تنظیم و تفکیک عناصر تشکیل‌دهندۀ هر یک از جرایم به‌طور جداگانه و مجازات مربوط به آن‌ها می‌پردازد. از مادۀ ۱ تا ۶۲ قانون مجازات اسلامی به حقوق جزای عمومی، و از مادۀ ۶۳ به‌بعد به حقوق جزای خصوصی اختصاص دارد. به‌موجب مادۀ ۳ قانون مجازات اسلامی، قوانین جزایی دربارۀ کلیۀ کسانی که در قلمرو حاکمیت زمینی، دریایی و هوایی جمهوری اسلامی ایران مرتکب جرم شوند، اعمال می‌شود، مگر آن‌که به‌موجب قانون ترتیب دیگری مقرر شده باشد. مجازات‌های مقرر در نظام جزایی ایران عبارت‌اند از حدود، قصاص، دیات، تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده.