حق انتفاع

حَقّ اِنْتِفاع

حقّ بهره‌برداری از مال غیر. مطابق مادۀ ۴ قانون مدنی، حقی است که به‌موجب آن، شخص می‌تواند از مالی که عین آن ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد، استفاده کند. حقّ انتفاع، همواره با قرارداد میان مالک عین و دارندۀ حقّ اِنتفاع، برقرار می‌شود و ممکن است در مال منقول باشد یا غیرمنقول. موضوع حقّ اِنتفاع منافع مال است؛ شرط صحّت حقّ انتفاع این است که استفاده از مال، با بقای عین آن ممکن باشد (مادۀ ۴۶ قانون مدنی)، مانند حقّ انتفاع از اتومبیل یا خانۀ متعلّق به دیگری. این حق در مورد اموالی که استفاده از آن‌ها مستلزم ازبین‌رفتن عین مال است، مانند مواد غذایی، مصداق ندارد. موضوع حقّ انتفاع و اجاره، منافع مال است، امّا فرق آن با اجاره این است که اوّلاً حقّ انتفاع حقّ عینی و اجاره حقّ دِینی است؛ ثانیاً حقّ انتفاع، مجّانی است. حقّ انتفاع ممکن است به‌صورت عُمری، رُقبی یا سکنی باشد. عُمری حقّ انتفاعی است که به‌موجب عقدی از طرف مالک (عین) برای شخص و به‌مدّت عمر خود یا عمر منتفع یا عمر شخص ثالثی برقرار شده باشد (مادۀ ۴۱ قانون مدنی)، رُقبی حقّ انتفاعی است که از طرف مالک برای مدّت معینّی برقرار می‌گردد (مادۀ ۴۲ قانون مدنی). اگر حقّ انتفاع عبارت از سکونت در مَسکَنی باشد، سُکنی یا حقّ سُکنی نامیده می‌شود و این حق ممکن است به‌طریق عُمری یا به طریق رُقبی برقرار شود (مادۀ ۴۳ قانون مدنی). دارندۀ حقّ انتفاع نباید از مال موضوع حق سوءاستفاده، و در حفاظت آن تعدّی و تفریط کند (مادۀ ۴۸ قانون مدنی) همچنین مخارج لازم برای نگهداری مال، برعهدۀ منتفع است (مادۀ ۴۹ قانون مدنی) و انتقال عین مال موضوع حقّ انتفاع، از طرف مالک به دیگری موجب بطلان حقّ انتفاع نمی‌شود، ولی اگر منتقل‌الیه، جاهل به تعلّق حقّ انتفاع به دیگری باشد، اختیار فسخ معامله را خواهد داشت. (مادۀ ۵۳ قانون مدنی).