حمادیان
حمّادیان
(یا: بنو حمّاد) سلسله‌ای از امرای بربر از قبایل صنهاجه و منشعب از زیریان (۴۰۶ـ۵۴۷ق). بنیادگذار این سلسله حَماد بن بُلکین بن زیری بود که در آغاز از جانب برادرش، منصور بن بُلکین، و برادرزاده‌اش، بادیس بن منصور، در قسمتی از مغرب وسطی، تا حدودی مطابق الجزایر امروزی، حکومت می‌کرد. وی در ۳۹۸ق، قلعه‌ای در کوهستان هدنا بنا نهاد و آن را مقر خویش قرار داد و در ۴۰۶ق استقلال خود را اعلام داشت. او در آغاز تابع خلافت عباسی بود، اما پس از مدتی، دوباره به اطاعت خلافت فاطمی درآمد. پس از وی قائد بن حماد (۴۱۹ـ۴۴۶ق)، محسن بن قائد (۴۴۶ـ۴۴۷ق)، بُلکین بن محمد (۴۴۷ـ۴۵۴ق)، ناصر بن علناس (۴۵۴ـ۴۸۱ق)، منصور بن ناصر (۴۸۱ـ ۴۹۸ق)، بادیس بن منصور (۴۹۸ق)، العزیز بن منصور (۴۹۸ـ۵۱۵/۵۱۸ق) و یحیی بن عزیز به‌‌سلطنت رسیدند. دورۀ ناصر و منصور درخشان‌ترین ادوار سلطنت آنان است. قلمرو ناصر شهرهای الجزایر، قیروان و تونس را دربرداشت. او شهر بجایه (ناصریه) را بنا نهاد و تجّار ایتالیایی را به آن‌جا جلب کرد. منصور نیز با انتقال پایتخت به بجایه خود را در مقابل حملات اعراب بدوی و مرابطون حفظ کرد. بعد از وی قدرت حمادیان روبه انحطاط نهاد، این سلسله با تسلیم‌شدن یحیی بن عزیز منصور به عبدالمؤمن بن علی موحدی منقرض گردید.