خجندیان
خُجَنْدیان (قرون ۵ تا ۷ق)
(یا: آل خُجَنْد) از خاندان‌های علمی معروف اصفهان. خاندانی عرب‌تبار و از فرزندان مُهَّلب بن اَبی صُفّره بودند که پس از فتوحات در سرزمین‌های ماوراءالنهر ساکن شدند. چون زادگاه این خاندان، شهر خُجَنْد ماوراءُالنّهر بود، به «خُجَنْدی» مشهور شدند و با انتقال به اصفهان در زمان خواجه نظام‌الملک طوسی (متوفی ۴۸۵) صاحب شوکت و اعتبار شدند و ریاست شافعیان اصفهان را در دست گرفتند. پیوسته میان خُجَنْدیان و آل صاعد، که حنفی‌مذهب بودند، کشمکش برپا می‌شد که درنتیجۀ این آشوب‌ها، اصفهان بارها ویران شد و مساجد، مدارس، کتابخانه‌ها و محلات بسیاری در آتش سوخت. افراد این خاندان در زمان سلاجقه اقتدار فراوانی پیدا کردند و برحسب سیاست وقت، گاهی از سلاجقه و زمانی از خلفای بغداد طرفداری می‌کردند. خجندیان با اسماعیلیه به‌شدت مخالف بودند و بسیاری از اسماعیلیان اصفهان به‌دست آنان بهقتل رسیدند. برخی مشاهیر این خاندان عبارت‌اند از ابوالمظفر خجندی (متوفی ۴۹۶ق) واعظ و مدرس شافعی که برای رفع اختلاف میان اهل سنت و شیعه به ری رفت و در آن‌جا به‌دست یکی از شیعیان کشته شد؛ عبداللطیف خجندی (متوفی ۵۲۳ق) عالم حدیث که فدائیان اسماعیلی او را بهقتل رساندند؛ صدرالدین محمد خجندی (متوفی ۵۵۲ق) که به‌سبب اختلاف با سلجوقیان از اصفهان به موصل رفت؛ صدرالدین محمود خجندی (متوفی ۵۹۲ق) که مدتی در نظامیه بغداد تدریس کرد و صدرالدین عمر خجندی (متوفی ۶۳۵ق) از بزرگان شافعی اصفهان و ممدوح کمال‌الدین اسماعیل اصفهان شاعر برجسته قرن ۷ق.