خرقانی، سید اسدالله (خرقان قزوین ـ تهران ۱۳۱۵ش)

سید اسدالله خرقانی;
درگذشت	تهران ۱۳۱۵ش
ملیت	ایرانی
تحصیلات و محل تحصیل	درجه اجتهاد
شغل و تخصص اصلی	روحانی و نویسنده
شغل و تخصص های دیگر	دولتمرد
آثار	رساله مقدسه محوالموهوم و صحوالمعلوم، روح التمدن و هویت الاسلام
گروه مقاله	دین اسلام

خَرَقانی، سید اسدالله (خرقان قزوین ـ تهران ۱۳۱۵ش)

روحانی و نویسنده نوگرای عصر مشروطه و رضاشاه. مقدمات علوم دینی را در زادگاه خویش فرا گرفت و در ۱۵سالگی برای ادامۀ تحصیل به قزوین رفت. پس از فراگیری فقه و اصول به تهران آمد و در حوزه درس میرزای جلوه حکمت آموخت و درضمن آن، علوم جدید و زبان فرانسه خواند. سپس به نجف اشرف رفت و قریب ۲۵ سال در حوزۀ علمیه نجف تحصیل کرد و به درجۀ اجتهاد رسید. وی در نجف بیش از همه در حوزۀ درس آخوند خراسانی و در دستگاه وی بود. خرقانی همراه با شماری از طلاب جوان، دسته‌ای از روحانیون نوگرا و متجدد را در آستانۀ مشروطه پدید آوردند و او نوعی رهبری میان آنان داشت. این جمع به یاری مشروطه‌طلبان برخاستند و با آنان ارتباط داشتند. خرقانی در دورۀ سوم مجلس شورای ملی به‌عنوان نمایندۀ قزوین انتخاب شد و پس از آن هم در سیاست حضور داشت. در جریان قرارداد وثوق‌الدوله وی مخالفت‌های فراوانی با آن کرد. بعدها سیاست را کنار گذاشت و به فعالیت‌های فرهنگی روی آورد. وی بی‌بندوباری‌های رایج در تمدن غربی را که نام قانون به‌خود گرفته محکوم کرده و آن‌را دنباله تفکر مادی و الحادی می‌دانست. او از دموکراسی اسلامی سخن می‌گفت و آن را بهتر از دموکراسی غربی معرّفی می‌نمود. خرقانی بر سیاسی بودن اسلام تأکید می‌کرد و حفظ اسلام را در گرو پیوند آن با سیاست می‌دانست. وی در آثار خود از نوعی جمهوری اسلامی دفاع می‌کند و در مواردی به انتقاد از روحانیت سنّتی پرداخته نقش اصلاح‌گری و مبارزه با آنچه خرافه می‌نامد به‌خود می‌گیرد و به‌همین دلیل مخالفت‌هایی را علیه خود برمی‌انگیزد. ازجمله آثار اوست: رسالۀ مقدّسۀ محوالموهوم و صحوالمعلوم؛ روح‌التمدن و هویت‌الاسلام؛ مختصری در مرام جامعۀ مقدسۀ اسلامی؛ رد داروینیست‌ها؛ رد کشف حجاب؛ برهان‌الساطع فی اثبات‌الصانع؛ رساله در مفهوم و مصداق اوالوالامر قرآنی.