توقیع، خط

توقیع، خَط

از خطوط شش‌گانه. توقیع و رقاع پس از خط ثلث به‌وجود آمدند. خط توقیع بر دو گونه دیده می‌شود. توقیع خطی بین ثلث و نسخ و مشتق از خط جلیل است. اساس و قواعد خط توقیع را یوسف شجری وضع کرد. تعلیم این خط سخت نیست و نیاز به تمرین چندانی ندارد، چون هنرجو قطعاً نوشتن خط ثلث را می‌داند برخی از محققان خط توقیع را با خط اجازه یکی می‌دانند، اما در نوشتار آن دو تفاوت‌هایی دیده می‌شود. خط اجازه از ترکیب توقیع و رقاع و نسخ پدید آمده است. قلم توقیع جای خود را به رقاع می‌دهد و خط توقیع از باب تفنن نوشته می‌شود. پایان کتاب‌ها و قرآن‌ها که نام سفارش‌دهنده یا پذیرندۀ هدیه و تاریخ اتمام و مکان و نام کاتب را دربرداشته، به قلم توقیع نوشته می‌شد که پس از مدتی چون خط رقاع آسان‌تر بود، جانشین آن شد. این قلم یکی از اقلام انتخابی یاقوت مستعصمی بوده است.