خلق قرآن

خلق قرآن
از مهم‌ترین مباحث علم کلام درباره قدیم یا حادث و مخلوق بودن قرآن. اصل این بحث، که مهم‌ترین موضوع در دوران تفتیش عقاید (مِحْنه) در زمان مأمون، خلیفه عباسی، بود به بحث امکان سخن گفتن خدا و ماهیت آن (مخصوصاً درباره مستقیم سخن گفتن خدا با حضرت موسی) بازمی‌گردد. به دیگر سخن بحث کیفیت و حقیقت کلام خداوند میان فرقۀ جَهْمیه و مخالفانشان سرانجام به بحث حدوث و قدم قرآن منجر شد. بنابر این بحث، که عدۀ زیادی در زمان مأمون جانشان را برسر آن از دست داده یا شکنجه شدند، قرآن و کلام خداوند مانند دیگر موجودات مخلوق خدا و حادث‌اند و کسانی مانند ابوحنیفه و معتزله بر این عقیده بودند. شیعه نیز برهمین عقیده است. اما در مقابل، اهل حدیث و احمد بن حنبل و پیروان او به قِدَم قرآن معتقد بوده و منکران این عقیده را تکفیر می‌کردند. اگرچه حنبلی متأخری چون ابن تیمیه، در دفاع از پیشینیان خود، مخلوق بودن قرآن را به‌معنی قدیم بودن آن (و در نتیجه اعتقاد به تعدد قدما و کافر شدن) ندانسته است. او کلام خدا را در جنس یا ذات خود قدیم و در عین یا ظهور خود یعنی تعیّنِ فرد‌ی‌اش حادث می‌داند. نیز ← حدوث و قدم