دادگاه
دادگاه
مرجعی که به حکم قانون تشکیل شود و به کلیۀ دعاوی بین آحاد مردم، و مردم و دولت، رسیدگی و فصل خصومت کند. دادگاه‌ها برحسب این‌که رسیدگی به چه نوع دعاوی به آن‌ها واگذار شده باشد، به دادگاه‌های حقوقی، جزایی، خانواده، نظامی، انقلاب، و ویژۀ روحانیت تقسیم می‌شوند. دادگاه‌های حقوقی به همۀ دعاوی حقوقی و دادگاه‌های جزایی به کلیۀ امور کیفری به استثنای جرایمی که رسیدگی بدان‌ها در صلاحیت دادگاه کیفری استان است، رسیدگی می‌کنند. دادگاه‌های خانواده به دعاوی خانواده و روابط زوجین ازجمله نکاح، طلاق، حضانت و نفقۀ زوجه رسیدگی می‌کنند. دادگاه‌های انقلاب، در مراکز استان‌ها تشکیل می‌شوند و به جرایم خاصی ازجمله جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور، جاسوسی، قاچاق، مواد مخدر و دعاوی مربوط به اصل ۴۹ قانون اساسی رسیدگی می‌کنند. دادگاه ویژۀ روحانیت نیز به مسایل مربوط به روحانیون رسیدگی می‌کند. دادگاه‌های استیناف یا تجدیدنظر، دادگاه‌هایی هستند که در مرکز استان‌ها با سه قاضی، و به منظور رسیدگی به اعتراض نسبت به احکام و قرارهای صادره از دادگاه‌های حقوقی، جزایی، خانواده، و انقلاب تشکیل می‌شوند. آرای این دادگاه‌ها قطعی و لازم‌الاجراست. علاوه‌بر آن، رسیدگی به جرایمی که مجازات قانونی آن‌ها قصاص نفس یا عضو، رجم، صلب، اعدام یا حبس ابد است، و نیز جرایم سیاسی و مطبوعاتی، ابتدا در دادگاه تجدیدنظر استان به‌عمل می‌آید که «دادگاه کیفری استان» نامیده می‌شود. این دادگاه برحسب مورد، از سه یا پنج قاضی تشکیل می‌شود. دادگاه‌های نظامی ازجمله مراجع قضایی اختصاصی هستند که به‌موجب قانون دادرسی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران (مصوب ۲۲/۲/۱۳۶۴)، به جرایم خاص نظامی و انتظامیِ اعضای نیروهای مسلح، ازجمله ارتش، سپاه پاسداران، نیروهای انتظامی و هر نیروی مسلح قانونی دیگر، رسیدگی می‌کنند. دادگاه‌های نظامی به دادگاه‌های نظامی یک و دو تقسیم می‌شوند. جرایمی که مجازات قانونی آن‌ها دَه سال حبس یا بیشتر و یا اعدام باشد، در صلاحیت دادگاه نظامی یک و جرایمی که مجازات قانونی آن‌ها کمتر است، در صلاحیت دادگاه نظامی دو است.