داریوش هخامنشی سوم
داریوش هخامنشی سوم
شاهنشاه ایران (۳۳۶ـ۳۳۰پ‌م)، واپسین شاه سلسلۀ هخامنشی. نام اصلی او کودومانِس یا کودومان بود. به یاری باگواس[۱]، خواجۀ دربار به‌قدرت رسید. اسکندر مقدونی[۲] به بهانۀ انتقام پدر، در بهار ۳۳۴پ‌م از بغاز داردانل[۳] گذشت و در جبهۀ گِرانیک (یا گرانیکوس[۴]) سپاه پارس را شکست داد. داریوش سوم فرصت را از دست داد و اسکندر خود را به ایسوس[۵] (خلیج اِسْکَندرون[۶] امروزی) رسانید و دوباره فاتح شد. پس از پیروزی اسکندر در نبرد گوگَمل[۷]، بابِل و شوش و بعد پارسه به‌سرعت سقوط کردند. داریوش سوم به سوی ری رفت. بسوس والی باختر (بلخ باستانی) و بَرزانتیس والی رُخَج، در ۳۳۰م داریوش سوم را دستگیر و به‌قتل رساندند. روایت است که نعش او را به پاسارگاد بردند؛ اما یک آرامگاه صخره‌ای ناتمام در تخت جمشید، در سینۀ کوه رحمت، باید آرامگاه ناتمام داریوش سوم باشد.