دبیرالملک فراهانی
دَبیرُالمُلک فراهانی (۱۲۲۵ـ۱۲۹۸ق)
| دبیرالملک فراهانی | |
|---|---|
| زادروز |
۱۲۲۵ق |
| درگذشت | ۱۲۹۸ق |
| ملیت | ایرانی |
| شغل و تخصص اصلی | دولتمرد |
| لقب | دبیرالملک |
| گروه مقاله | تاریخ ایران |
| خویشاوندان سرشناس | میرزا عیسی قایم مقام (عمو)، میرزا ابوالقاسم قایم مقام (پسردایی) |
(لقبِ حاجی میرزا محمدحسین فراهانی) از دولتمردان ایرانی عصر ناصری و دبیرالملک، برادرزادۀ میرزا عیسی قائم مقام، معروف به میرزا بزرگ و پسر عم میرزا ابوالقاسم قائم‌‌مقام بود و احتمالاً پیشۀ منشیگری را در خدمت عمّ و پسر عمّش فراگرفت. نثر ساده و بی‌پیرایه‌اش نشان می‌دهد که از پسر عمش متأثر بوده است. میرزا محمدحسین، منشیگری را با خدمت در دستگاه میرزا تقی خان امیرنظام (← امیرکبیر) آغاز کرد. در ۱۲۵۹ق، که امیرنظام برای حل اختلافات مرزی با عثمانی در اَرْزِروم به‌سر می‌برد محمدحسین نیز همراه او بود. در ۱۲۶۴ق، که ناصرالدین شاه امیرنظام را با لقب «امیرکبیر» صدراعظم خود کرد، محمدحسین منشی صدر اعظم شد. با برکناری امیرکبیر و انتصاب میرزا آقاخان نوری به جای او (۱۲۶۸ق) میرزا محمدحسین تا ۱۲۷۵ق، که میرزا آقاخان نیز برکنار شد، همچنان منشی صدراعظم بود. میرزا محمدحسین در ۱۲۷۰ق، لقب «دبیرالملک» گرفت. وی در ۱۲۷۶ق، عضو شورای یازده نفری دولتی شد که به‌‌جای صدراعظم، کشور را اداره می‌کرد. او در ۱۲۸۳ق، وزیر دارالانشاء همایونی، متصدی امور حکومتی تهران و خالصجات، ادارۀ حکومتی کرمان، عراق (عجم)، درگزین و پستخانه‌های راه آذربایجان شد. در ۱۲۸۴ق، ادارۀ بلوک خوار را نیز به‌عهده گرفت. وی در ۱۲۸۵ـ۱۲۸۷ق، متولی آستان قدس رضوی بود و در ۱۲۸۸ق، عضو «دارالشورای دولتی» و وزیر رسایل مخصوصه شد. در ۱۲۹۰ق، وزیر داخله (کشور) شد و در همان سال به حکومت اراک رفت. وی در سال‌‌هایی که ادارۀ بلوک خوار را داشت خربزه‌ای عمل آورد که به نام او به خربزۀ دبیری مشهور شد.