دروزیه
دُروزیّه
(یا: دُروزیان؛ درزیان؛ دَرزیّه) شاخه‌ای از فرقۀ اسماعیلیه، پدید آمده در ۴۰۸ق، به‌دست چند تن از داعیان اسماعیلی در قاهره. نام این فرقه ظاهراً برگرفته از واژۀ فارسی «دَرزی» (به‌معنی خیاط)، و بنا به مشهور لقب محمد بن اسماعیل درزی بخارایی است. محمد بن اسماعیل، که ایرانی‌الاصل و اهل آسیای میانه بود، در ۴۰۸ق به مصر رفت و به یاری حمزة بن علی زوزنی که او نیز ظاهراً ایرانی‌الاصل و از مقربان الحاکم بامرالله (۳۸۶ـ۴۱۱ق) ششمین خلیفۀ فاطمی بود، و به روایتی استاد وی نیز بود، به دربار خلیفۀ فاطمی راه یافت و با کمک او و علی بن احمد حبّال که مؤذن بود، مذهبی به‌نام «مذهب توحید» تأسیس کرد. سپس، برای رسیدن به مقام پیشوایی این مذهب با حمزه به رقابت پرداخت و پیروان حمزه را به طرف خود جلب کرد. بعدها دعوت و نهضت او «دَرزیّه» خوانده شد. او ظاهراً اول کسی بود که در ملاء‌عام الوهیت (صورت ناسوتی خداوند) الحاکم بامرالله را اعلام کرد و گفت عقل کل در آدم حلول کرد و به محمد (ص) و ائمه (ع) رسید و از طریق آن‌ها به امامان فاطمی سرایت کرد. درزی سرانجام به‌سبب آشکارکردن عقاید خود به‌دست غلامان ترک احیاناً به تحریک حمزه کشته شد. پس از او رهبری دُروزیان به بهاءالدین ابوالحسن علی بن احمد سموقی، معروف به ضیف و ملقب به المقتنی (۴۱۸ق) رسید که مجموعۀ بزرگی از رساله‌های دروزیان به او نسبت داده می‌شود. از دیگر پیشوایان این فرقه که در بقا و دعوت دروزیه تأثیر بسیار داشتند، امیر سید جمال‌الدین عبدالله تنوخی (۸۲۰ـ۸۸۴ق) و شیخ محمد ابوهلال، معروف به شیخ فاضل ( ـ۱۰۵۰ق) بودند. مرکزیت دروزیان در لبنان است. از امرای نام‌دار دروزیان، در لبنان امیر فخرالدین معنی و بشیر شهاب دوم شهرت بسیار دارند. ظاهراً پس از خاندان شهابی، جُنبلاطیان (← جنبلاطیه) رهبری دروزیه را برعهده گرفتند. تمایلات اباحی نزد آن‌ها مشهور است. جامعۀ دروزی به دو دستۀ «عُقّال» (بزرگان) و «جُهّال» (عوام) تقسیم و جلسات آن‌ها «خلوت» نامیده می‌شود. اصلی‌ترین اعتقاد دروزیان تناسخ ارواح و تجسد خدا در کالبد انسانی و افکار غالیانه است و در باب جهان‌شناسی و معادشناسی اعتقادات پیچیده‌ای دارند. همۀ ادیان و مذاهب را منسوخ می‌دانند و در آثار بعضی از متأخرین آن‌ها ازجمله کمال جنبلاط انکار و معارضه با قرآن وجود دارد. این فرقه هرچند خود از مذهب اسماعیلی منشعب است امّا چنان بدعت‌های فراوان در آن وجود دارد که به کلّی از دایرۀ اسلام به دور افتاده است. برخی مراتب و طبقات دینی دروزیان را داعی/فاتح و مأذون/نقیب/مکاسر گفته‌اند. کتب و رسائل مقدس این فرقه فراوان است. دروزیه را «الحاکمیه» و «موحّدون» نیز نامیده‌اند. اکثر دروزیان امروزه در لبنان اقامت دارند. بقیه نیز در سوریه، فلسطین، و به صورت پراکنده در امریکا، استرالیا و غرب افریقا زندگی می‌کنند.