دفاع غیرنظامی

دفاع غیرنظامی (civil defense)

(یا: حفاظت غیرنظامی) فعالیت‌های سازمان‌یافتۀ افراد غیرنظامی یک کشور، به‌منظور کاهش اثرات حملات دشمن. این اصطلاح در سال‌های اخیر دامنۀ بیشتری یافته و شامل شیوه‌های نجات برای مقابله با آثار و نتایج بلایای طبیعی چون زمین‌لرزه و آتشفشان هم شده است. اگرچه اندیشۀ غیرنظامی از قدمت و اهمیّت فراوانی برخوردار است (برای نمونه، دژهای قرون وسطایی غالباً برای پناه‌دادن به مردمان اطراف دژ در هنگام حملات دشمن ساخته می‌شدند) ولی در دورۀ نو تا زمان جنگ جهانی دوم، که بمباران شهرها به تاکتیکی جنگی تبدیل شد، به آن چندان توجه نمی‌شد. در بسیاری از کشورهای درگیر جنگ به شهروندان روش‌های دفاع غیرنظامی، ازجمله مبارزه با آتش‌سوزی، کمک‌های اولیه، و نجات دادن قربانیان بمباران از زیرآوار ساختمان‌ها، آموزش داده شده است. ساکنان شهرهای اروپایی آموخته بودند که با به صدا درآمدن آژیر حملۀ هوایی در مناطق حفاظت‌شده و معیّن، به‌ویژه زیرزمین‌ها و متروها، پناه بگیرند. بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی نگاه‌ها را متوجه دفاع غیرنظامی در برابر حملات هسته‌ای و احداث پناهگاه‌های عمومی و تنظیم برنامه‌های تخلیۀ شهرهای بزرگ کرد.