دهانی، خواجه (قرن ۸ق)
دَهّانی، خواجه (قرن ۸ق)
شاعر ایرانی‌تبار ترک، ظاهراً از مردم خراسان بود. در روزگار علاءالدین کِیقُباد سوم (۶۹۸ـ۷۰۱ق/۱۲۹۸ـ۱۳۰۱) از خراسان به قونیه رفت و به اشارۀ او منظومۀ شهنامۀ سلجوقی را به پیروی از شاهنامه فردوسی و با نگاهی بر سلجوق‌نامۀ قانعی طوسی در ۲۰هزار بیت به فارسی سرود و به پادشاه سلجوقی تقدیم کرد، و در قصیده‌ای از سلطان درخواست اجازت برای بازگشت به خراسان کرد. شهنامۀ سلجوقی در حال حاضر موجود نیست. خواجه دهّانی علاوه بر شعر فارسی، اشعاری به گویش ترکی آناطولی نیز سروده است که مضمون آن‌ها، برخلاف شعر آن روزگار آناطولی که دینی و صوفیانه بود، دربارۀ عشق و باده‌خواری است و رنگ دینی ندارد. به این سان، می‌توان دهّانی را نخستین شاعر شعری از این گونه در آناطولی دانست. نخستین‌بار فؤاد کوپرولو (۱۹۲۶) این شاعر را به جهان ادب معرفی کرد. از دهّانی منظومۀ مجموعةالنظائر در بنیاد زبان ترک وجود دارد. اولین چاپ اشعار دهّانی با عنوان دهّانی و منظومه‌های او، شامل یک قصیده و نُه غزل در ۱۹۴۷ به همت نَجْدَت منصور اوغلو انجام گرفت. چاپ علمی این مجموعه در ۱۹۷۸ به کوشش حکمت ایل آیدین صورت گرفته است.