دیوار آنتونینوس
دیوار آنْتونینوس (Antonine Wall)
استحکامات رومیان در اسکاتلند که در ۱۴۲م، در زمان سلطنت آنتونینوس پیوس[۱] (سلطنت ۱۳۸ـ۱۶۱م)، بنا شد و دورترین نقطۀ مرز شمال غربی امپراتوری روم، بین دو رود کلاید[۲] و فورت[۳]، در اسکاتلند بود. تا حدود ۲۰۰م از آن دفاع می‌شد، اما پس از آن مرز به دیوار هادریانوس[۴] بازگشت. دیوار آنتونینوس کوتاه‌تر و مفیدتر از دیوار هادریانوس بود و تا ۶۰ کیلومتر در امتداد تنگۀ فورت ـ کلاید طول داشت، با برج‌وبارویی از کلوخ چمنی و خندقی عریض در جلوِ آن. چند ردیف گودال با چوب‌هایی نوک‌تیز[۵] در داخل آن‌ها در چندین محل کشف شده‌اند که احتمالاً بخشی از استحکامات بوده‌اند. دست‌کم شانزده دژ روی دیوار مستقر بود و دژهای کوچک و برج‌های دیده‌بانی چوبی در فواصل معینی در امتداد دیوار قرار داشتند. پس از مرگ آنتونینوس پیوس، این مرز متروکه شد.