ذهبیه
ذَهَبیّه
(یا: سلسلةالذهب) نام یکی از فرقه‌های شیعۀ صوفیه که از فرقه کبرویه، پیروان شیخ نجم‌الدین کُبری ( ـ۶۱۷ق) منشعب شده است. کبرویه از فرق سنی‌مذهب صوفیه بود که در قرن هشتم هجری به‌وسیله خواجه اسحاق خُتّلانی شاگرد و خلیفه سید علی همدانی تدریجاً به تشیّع نزدیک شد و مقارن با وفات ختلانی بین دو تن از شاگردان او سید محمد نوربخش و سید عبدالله بُرزِش‌آبادی اختلاف و انشقاقی پدید آمد و قسمتی از کبرویه به‌نام نوربخشیه و قسمتی به‌نام ذَهَبیه (پیرو بُرزِش‌آبادی) نامیده شدند. این فرقه سلسله یا زنجیرۀ انتساب خود را از طریق معروف کرخی شاگرد امام رضا (ع) به ائمۀ اطهار و حضرت علی (ع) می‌رسانند و گفته‌اند که از این‌رو آن را سلسلۀ طلایی (ذهبی و ذهبیه) می‌نامند. در وجه تسمیۀ ذهبیه البته اقوال دیگری هم گفته شده است. اخلاص آن‌ها در تشیّع در عصر بعد از برزش‌آبادی موجب استمرار این طریقه در عهد صفویه و دوره‌های بعد از آن شد. آنان همواره در تمسّک به ولایت ائمه و تلفیق بین شریعت و طریقت در مذهب تشیع کوشیده‌اند. از مشایخ بزرگ این سلسله محمد کارَنْدِهی معروف به پیر پالاندوز (قرن ۱۱ق) است که مقبرۀ او در مشهد قرار دارد. در قرن ۱۲ق سید قطب‌الدین نیریزی در واقع مُجَدِّّد بزرگ این طریقه بود و پس از او بزرگانی ازجمله شاه محمد دارابی، آقا محمدهاشم شیرازی، آقا محمد بیدآبادی و میرزا عبدالنبی شیرازی متولی بقعۀ شاهچراغ در شیراز به رهبری طریقت رسیدند. در قرن حاضر میرزا احمد خوشنویس تبریزی ملقب به وحیدالاولیاء ( ـ۱۳۳۵ش)، حاجی میرزا محمدعلی ملقب به حُبّ حیدر ( ـ۱۳۴۲ش) و دکتر عبدالحمید گنجویان تبریزی ملقب به حمیدالاولیا، متخصص پوست و استاد پزشکی دانشگاه تبریز و شیراز، به مقام قطبیت و رهبری رسیدند. خانقاه‌های ذهبیه در شیراز و تبریز قرار دارد و پیروان آن بیشتر در فارس (شیراز) و آذربایجان (تبریز) سکونت دارند و عموماً در شب‌های پنج‌شنبه، جمعه و شنبه در خانقاه گرد هم می‌آیند و ذکر می‌گویند. آنان از ۱۱ محرم تا ۲۱ صفر به یاد اربعین حسینی روزه می‌گیرند. برخی تألیفات از ادبیات این سلسله: نورالهدایۀ نجیب‌الدین رضا؛ کوثرنامه؛ سبع‌المثانی و آیات‌الولایه.