ذوالقدر
ذُوالْقَدْر
از قبایل بزرگ ترک در آناتولی و ایران، ساکن نواحی مرعش، ملطیه، یوزقات و البستان در آناتولی و نواحی فارس و زنجان در ایران. گروه‌هایی از این قبیله در قراباغ و اطراف گنجه سکونت داشتند. این قبیله متشکل از صدها طایفه و تیره بود که فقط نام تعدادی از آن‌ها باقی مانده است. تعداد ذوالقدرهای مرعش و البستان را در عهد صفویه بالغ بر ۸۰هزار خانوار نوشته‌اند. دولت ذوالقدریۀ مرعش و البستان که از ۷۳۸ تا ۹۲۸ق دوام یافت به‌دست قراجه‌بیگ ذوالقدر تأسیس شد. آخرین سلطان ذوالقدر، علاء‌الدولۀ ذوالقدر بود که در جریان جنگ با قوای سلطان سلیم عثمانی کشته شد (۹۲۱ق) و برادرزاده‌اش علی‌بیگ شهسواراوغلی که در رقابت با عموی خود به دولت عثمانی پیوسته بود، از طرف سلطان سلیم به حکومت ذوالقدریه منصوب شد. سلطان سلیمان قانونی در ۹۲۷/۹۲۸ق او و همۀ پسرانش را اعدام کرد و بدین‌ترتیب قلمرو ذوالقدریه ضمیمۀ خاک عثمانی شد. گروهی از ذوالقدرهای شیعه در آغاز برآمدن دولت صفویه به ایران رفتند و همراه با دیگر قبایل معروف ترک اتحادیۀ قزلباش را تشکیل دادند و گروهی دیگر نیز بعد از قتل علاء‌الدوله و انقراض دولت مستقل ذوالقدریه به ایران مهاجرت کردند و به قزلباشان پیوستند. خوانین ذوالقدر تا عهد شاه‌عباس از جمله اعیان و بزرگان دولت صفوی به‌شمار می‌آمدند. بسیاری از ذوالقدران پس از مهاجرت به ایران در فارس ساکن شدند و شاه‌اسماعیل حکومت فارس را به خوانین ذوالقدر واگذار کرد. امارت ذوالقدران فارس تا اوایل سلطنت شاه‌عباس، نزدیک به یک قرن دوام داشت و پس از واگذاری امارت فارس به فرهادخان قرامانلو و سپس الله‌وردی‌خان در ۱۰۰۴ق، امارت خوانین ذوالقدر به حکومت جهرم محدود شد. در ۱۲۶۷ق، حکومت موروثی خوانین ذوالقدر جهرم لغو شد و ادارۀ آن سامان در اختیار حاکم فارس و عمال منصوب او قرار گرفت.