رئالیسم انتقادی

رئالیسم اِنتِقادی (critical realism)

(یا: واقع‌گرایی انتقادی) هر آموزه‌ای که شناخت ماهیت واقعی، مستقل و عینی جهان را با تجربۀ ذهنی ـ حسی ما از آن واقعیت سازگار کند. در رئالیسم انتقادی، برخلاف واقع‌گرایی‌ خام و ساده‌لوحانه، ذهن، جهان را فقط به‌واسطۀ ادراک و اندیشه می‌شناسد؛ بنابراین مسئله عبارت است از تعیین چگونگی رابطۀ میان واسطه (ادراک و اندیشه) و آنچه در آن‌ نمایانده می‌شود (جهان واقعی). این موضع فکری بیشتر با نام آر دبلیو سلرز (۱۸۸۰ـ۱۹۷۳م) پیوسته است که کتابش با عنوان رئالیسم انتقادی (۱۹۱۶م) تا حدودی واکنشی علیه به‌اصطلاح رئالیسم ساده‌انگارانۀ راسل و مور است. در ۱۹۲۰م شماری از فیلسوفان ازجمله ای اُ لاوجوی (۱۸۷۳ـ۱۹۶۲م) و سانتایانا در نگارش مقالاتی دربارۀ رئالیسم انتقادی شرکت کردند که مانیفست این مکتب محسوب می‌شد.

---