رخ گرد

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

رُخ‌گَرْد (libration)

در اخترشناسی،‌ لنگش ظاهری[۱] و خفیف در چرخش ماه، ناشی از متغیربودن سرعت چرخش و تمایل محور آن. معمولاً ماه در همان مدت که یک‌دور گردش در مدار خود را کامل می‌کند، یک‌دور هم بر گرد محورش می‌چرخد و درنتیجه، دائماً یک روی آن به طرف زمین است (← چرخش_همگام). با این‌همه، سرعت گردش مداری ماه متغیر است، زیرا مدار آن به جای دایره‌ای‌بودن بیضی‌شکل است. چرخش محوری آن گاهی اندکی از حرکت مداری‌اش عقب، و گاهی جلو می‌افتد و به این‌ترتیب، بخشی از «نیمۀ پنهان» ماه در این‌سو و آن‌سوی لبه‌های شرقی و غربی نمایان می‌شود. این پدیده را رُخ‌گرد طولی[۲] می‌نامند. رُخ‌گرد عرضی[۳] به‌علت تمایل اندک محور ماه نسبت به صفحۀ مداری[۴] آن روی‌ می‌دهد و به این‌ترتیب می‌توان دورتر از قطب‌های شمال و جنوب ماه را دید. در مجموع، به‌علت این اثرات، ۵۹ درصد کل سطح ماه از زمین مشاهده می‌شود، در حالی‌که اگر رُخ‌گرد اتفاق نمی‌افتاد، فقط ۵۰ درصد آن دیده می‌شد.

 


  1. apparent wobble
  2. libration in longitude
  3. libration in latitude
  4. orbital plane