رده بندی دهدهی دیویی
ردهبندی دَهْدَهی دیویی
رایج‌ترین نظام ردهبندی کتاب‌ها در دنیا که ملویل دیویی آن را ابداع کرد و نخستینبار در کتابخانۀ کالج اَمْهِرِست به‌کار برد. ویراست اول این ردهبندی در ۱۸۷۶ با عنوان طرح ردهبندی و نمایۀ موضوعی برای فهرست‌نویسی و تنظیم کتاب‌ها و جزوات یک کتابخانه، بدون نام مؤلف، در ۴۴ صفحه منتشر شد. ساختار سادۀ تقسیمات موضوعی علوم و نشانه‌های عددی برای هر یک از علوم سبب شد این ردهبندی با اقبال فراوان کتابداران، که تا آن زمان عمدتاً کتاب‌های خود را بر اساس قطع کتاب‌ها می‌چیدند، روبه‌رو شود. ویراست دوم این ردهبندی، در ۱۸۸۵، در ۳۰۶ صفحه منتشر شد. در حال حاضر، ویراست بیست نظام ردهبندی دهدهی دیویی در چهار جلد، بیش از ۳۲۰۰ صفحه شامل جدول‌هایی برای چند هزار رده و زیررده و نمایه و یک کتاب راهنما به‌چاپ رسیده و همچنین برای استفادۀ کتابخانه‌های کوچک، ویراست مختصر آن نیز منتشر شده است. اساس فلسفی ردهبندی را دیویی غیرمستقیم از فرانسیس بیکن وام گرفته است و ردهبندی او، درواقع معکوس‌شدۀ ردهبندی علوم بیکن است. دیویی دانش بشری را به نُه گروه تقسیم کرد و کتاب‌های کتابخانۀ کالج امهرست را در این نُه گروه قرار داد. در پایان، برای کتاب‌هایی که به‌سبب تنوع در مطالب، در چند یا در همۀ گروه‌های نه‌گانه قرار می‌گیرند رده‌ای با نام کلیات ابداع کرد و برای هر یک از رده‌های ده‌گانه عددی سه‌رقمی در نظر گرفت، به‌طوری‌که همۀ موضوعات زیرمجموعۀ رده‌ها دارای شمارۀ مستقلی می‌شدند. کلیات یا آثار کلی و عمومی (۰۰۰)، فلسفه (۱۰۰)، دین (۲۰۰)، علوم اجتماعی (۳۰۰)، زبان و زبان‌شناسی (۴۰۰)، علوم محض (۵۰۰)، علوم عملی یا فنون (۶۰۰)، هنرها (۷۰۰)، ادبیات (۸۰۰)، تاریخ و جغرافیا و شرح حال‌ها (۹۰۰). هر یک از رده‌های ده‌گانه را می‌توان باز هم ـ به‌طور نامحدود ـ به‌صورت دهدهی و با اعشار گسترش داد. به‌علت ثابت‌ماندن شماره‌ها و تغییرپذیری بسیار اندک در ویرایش‌های بعدی، این ردهبندی خیلی سریع در کتابخانه‌های امریکا، اروپا و سایر نقاط جهان پذیرفته شد. به‌طوری‌که امروزه در ۱۳۵ کشور جهان به‌کار می‌رود و حدود ۶۰ درصد کتاب‌شناسی‌های کتابخانه‌های ملی کشورها، ازجمله کتاب‌شناسی ملی ایران، بر اساس این ردهبندی تنظیم شده‌اند. کتاب دیویی به بیش از ۳۰ زبان ترجمه و متن خلاصۀ آن به فارسی ترجمه و منتشر شده است. ردهبندی دهدهی دیویی نخستینبار در مقدمۀ جلد اوّل فهرست کتابخانۀ مجلس، در ۱۳۰۵ش، یعنی نخستین سال ریاست یوسف اعتصامی یا اعتصام‌الملک، و احتمالاً توسط خود او معرفی شد و به مرور در کتابخانه‌های ایران نیز رواج یافت. از آن‌جا که زیرمجموعۀ پاره‌ای از رده‌ها (به‌خصوص در حوزه‌های دین، علوم اجتماعی، زبان‌شناسی، ادبیات و تاریخ و جغرافیا) پاسخ‌گوی شرایط اجتماعی و فرهنگی ایران نبود، نظام ردهبندی دیویی را در زیرمجموعۀ این رده‌ها به گونه‌ای تغییر دادند که پاسخ‌گوی کتابخانه‌های ایران باشد. نیز ← دیویی، ملویل