رساله منطقی ـ فلسفی

رسالۀ منطقی ‌ـ‌ فلسفی (Tractatus logico-philosophicus)
کتابی در فلسفه و منطق، تألیف لودویگ ویتگنشتاین، به زبان آلمانی، منتشرشده در ۱۹۱۸. این اثر، که از آثار بسیار مهم فلسفی در قرن ۲۰ به‌شمار می‌رود، از شماری گزارۀ توضیحی موجز تشکیل می‌شود و نظریۀ تصویری زبان را، که حاصل دورۀ نخست تفکر ویتگنشتاین است، بازتاب می‌دهد. ویتگنشتاین بعدها این نظریه را مردود اعلام کرد و در اثر عمدۀ دیگرش، پژوهش‌های فلسفی، نظریۀ بازی‌های زبانی را پرداخت. رساله، که تأثیر آرای راسل و فرگه در آن مشهود است اما اصالت خاص خود را نیز دارد، ساختاری شبیه به کتاب مقدس دارد؛ با گویه‌ای دربابِ جهان آغاز می‌شود و آیه‌وار پیش می‌رود و نهایتاً با این گزاره که آنچه ناشناختنی است باید به خاموشی سپرده شود، به نوعی عرفان رازورزانه می‌رسد. این کتاب تفسیرهای بسیاری را در پی داشت. تأثیر قاطع آن بر اعضای مکتب وین، به‌ویژه موریس شلیک و رودولف کارناپ، نشان از موفقیت بی‌چون‌وچرای آن در محافلی بود که پوزیتیویسم منطقی ارج و اعتباری تمام داشت. ویتگنشتاین نخستین کسی نبود که نقد زبان را در کانون مباحث فلسفی نهاد، اما بی‌شک از نخستین فلاسفه‌ای بود که نقد زبان را چونان نظریه‌ای فلسفی مطرح کرد.