رصدخانه مراغه
رصدخانۀ مراغه
در ۲.۵کیلومتری شمال مراغه بر روی تپه‌ای بلند معروف به کوه رصد داشی یا رصد داغی از دورۀ ایلخانان مغول. در دورۀ هلاکوخان مغول به‌وسیلۀ خواجه نصیرالدین طوسی احداث شد و هم او اداره‌اش می‌کرد. در محوطۀ مسطحی به مساحت ۱۰هزار متر مربع بنا شده بود و پس از چند سال در ۶۵۷ق تکمیل شد. برج اصلی رصدخانه بنایی چهارطبقه به قطر ۲۲ متر با دو سکوی سنگی در دو طرف و چهارطرف آن پیاده‌روهای سنگ‌فرش و چند بنای دیگر مانند کتابخانه، مدرسه، سرایی برای زندگی دانشمندان، کارگاه ریخته‌گری و ابزارسازی بود. نمای برج از آجر و سنگ با تزیینات کاشی‌های رنگین لعابی منقوش، سنگ‌های حجاری‌شدۀ منقوش و آجرهای منقوش به صور فلکی، بی‌اندازه چشمگیر و زیبا بوده است. رصدخانۀ مراغه به بهترین وسایل مجهز بود و نوشته‌اند که در کتابخانۀ آن ۴۰۰هزار جلد کتاب وجود داشت. کاتبی قزوینی، مؤیدالدین عرضی، قطب‌الدین شیرازی، ابن عربی و محیی‌‌الدین مغربی در آن‌جا تحقیق و تدریس می‌کردند. زیج ایلخانی که در رصدخانۀ مراغه تهیه شد، بسیار مشهور بود. رصدخانه پس از دو قرن فعالیت، بر اثر احداث رصدخانه‌های شنب غازان و سمرقند متروک شد. در غرب تپه، دخمۀ بزرگی است که مردم محل آن را متعلق به رصدخانه می‌دانند، اما آرامگاه شخصی ناشناخته است. در حفاری‌های ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۴ش، در جنوب شرقی تپه یک آب انبار، همچنین هزاران قطعه سفال، کاشی‌های نقش‌دار متعلق به نمای خارجی رصدخانه، آجرهای قالبی نقش‌دار و سنگ‌های حجاری‌شده و چند ظرف سفالی سالم کشف شد. از میان ابزار و وسایل رصدی و نجومی آن، کره‌ای فلزی با نقش صورت‌های فلکی در موزۀ درسدن در آلمان نگهداری می‌شود.