رضاقلی میرزا نایب‌الایاله‌

رضاقلی میرزا نایب‌الایاله‌
زادروز	شیراز 1220ق
درگذشت	کرمانشاه 1279ق
ملیت	ایرانی
شغل و تخصص اصلی	دولتمرد
دوره	قاجار
آثار	سفرنامه
گروه مقاله	تاریخ ایران
خویشاوندان سرشناس	فتحعلی شاه قاجار (پدربزرگ)- حسینعلی میرزا فرمانفرما (پدر)- نجفقلی میرزا و تیمور میرزا (برادرها)

رضاقلی میرزا نایب‌الایاله‌ (شیراز 1220- 1279ق)

نوۀ فتحعلی شاه قاجار، و پسر ارشد حسینعلی میرزا فرمانفرما. رضاقلی میرزا سفرنامه ای دارد که در 1346ش چاپ و منتشر شده است. این سفرنامه دو قسمت دارد. قسمت اول آن در ذکر وقایع فوت فتحعلی شاه و جانشینان او، و قسمت دوم شرح مسافرت رضا قلی میرزا به بغداد، شام، بیروت و برخی کشورهای اروپایی مانند انگلستان است. او در خاطراتش از سفر به انگلستان، به توصیف نظام پارلمانی آن کشور پرداخته است. این سفرنامه، انشایی ساده دارد و او آنچه را که دیده و در مأموریتش انجام داده، به رشته تحریر درآورده و به دور از رعایت اصول و دستور زبان و بیشتر مبتنی بر مطالب مستند است.

پس از مرگ فتحعلی شاه در 1250ق و در پی آن اعلام سلطنت حسینعلی میرزا فرمانفرما و به رسمیت نشناختن سلطنت برادر زاده اش محمد شاه، میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی، وزیر محمد شاه، جمعی را مأمور دفع و دستگیری حسینعلی میرزا فرمانفرما کرد. حسینعلی میرزا و قوایش به شیراز فرار کردند و توسط لشکر اعزامی محمد شاه دستگیر و روانۀ تهران شدند.

رضاقلی میرزا یک روز پیش از دستگیر شدن پدرش، همراه با زن و مادر و دو برادرش (نجفقلی میرزا و تیمور میرزا) با پول و جواهرات بسیار از شیراز فرار کرد. آنان در 1251ق وارد لندن شدند. دولت انگلستان، جیمز فریزر را به سمت مهماندارشان انتخاب کرد که هم سال ها در ایران زندگی کرده و هم از مأموران سیاسی انگلیس بود.

رضاقلی میرزا و برادرانش پس از مدتی اقامت در لندن و تعیین حقوق ماهیانه برای هر یک از آنان از طرف دولت انگلستان، به بغداد رفتند و مقیم آن جا شدند. آن ها سال ها در بغداد ماندند. در نهایت، رضاقلی میرزا و تیمور میرزا در 1279ق به ایران بازگشتند. او به قصد زیارت امام رضا (ع) به مشهد رفت و در همان سال، در 59 سالگی در کرمانشاه درگذشت. جسدش را به نجف بردند و در حرم امام علی(ع) دفن کردند.