زایش تراژدی

زایِش تراژدی (Die Geburt der Tragadie)

کتابی در فلسفۀ هنر، تألیف فریدریش نیچه، به زبان آلمانی، منتشرشده در ۱۸۷۱. این کتاب نخستین اثر نیچه، و حاصل گفت‌وگوهای او با ریشارد واگنر است. نیچه هنر را محصول دو نگرۀ متعارض آپولونی و دیونوسوسی می‌داند و در تفکیک این دو نگره بر آن است که بینش آپولونی، زیبایی را در جهانی خیالی و آرمانی می‌جوید؛ به‌عکس، بینش دیونوسوسی، هنر را در منظر شادخواری و شهرآشوبی می‌نهد. تراژدی مستقیماً از بینش آپولونی متأثر است. نیچه در این کتاب دو نظریۀ تازه را مطرح می‌کند؛ یکی آن‌که روح یونانی چندان هم در سرخوشی و تعادل به‌سر نمی‌برده است، و دیگر آن‌که سقراط نه نمایندۀ خرد، که نمایندۀ انحطاط روح یونانی است. نیچه بعدها از آرای این کتاب برگشت؛ به‌ویژه از آن فقرات که با مقایسۀ هنر یونانی و آلمانی روزگار خود، ارجی هم‌سنگ قدیسان به واگنر داده بود. به‌رغم این نگرشِ تا اندازه‌ای شخصی که نیچه خود نیز آن را نفی کرد، زایش تراژدی سرشار از داوری‌های متهورانه و اصیلی است که تصورات و تأملات نهادینه‌شده درباب زندگی یونانی را به‌چالش می‌گیرد.