زرقالی

زَرقالی (ح ۴۲۰ـ۴۸۰ق)
(نام کامل: ابواسحاق ابراهیم بن یحیی نقاش، معروف به ابن زرقیال با تلفظ لاتینی آرزاکل). منجم مسلمان اسپانیایی قرن ۵ق. اهل قرطبه که یکی از بهترین رصدکنندگان دوران خود بود و نوعی اسطرلاب موسوم به صحیفۀ زرقالیه را اختراع کرد. شرح این اسطرلاب به لاتینی، عبری و زبان‌های متعدد دیگر ترجمه شد. زرقالی نخستین کسی بود که حرکت نقطۀ اوج خورشید را نسبت به پس‌زمینۀ ثابت ستارگان به روشنی اثبات کرد. بر پایۀ اندازه‌گیری‌های او، جابه‌جایی سالانۀ نقطۀ اوج به ۴.۱۲ ثانیۀ قوسی می‌رسید که اندازه‌گیری‌های دقیق امروزی مقدار حقیقی ۸.۱۱ ثانیۀ قوسی را تأیید کرده است. او با مقایسۀ رصدهای شخصی خود از میل دایرةالبروج با رصدهای پیشین به این نتیجه رسید که مقدار انحراف محور چرخش زمین بین۲۳ درجه و ۳۳ دقیقه و ۲۳ درجه و ۵۳ دقیقه در تغییر است. این مسئلۀ علمی در نهایت به اعتقاد غلط به «اقبال و ادبار» اعتدالین دامن زد. زرقالی زیج طلیطلی را تدوین کرد که به رصدهای شخصی او، ابن صاعد و دیگر منجمان مسلمان و یهودی در طلیطله تکیه داشت. ترجمۀ لاتینی جرارد کرمونایی از این زیج، در اروپا بسیار رایج شد. زرقالی کتابی در زمینۀ مقدمۀ مثلثات دارد که در آن چگونگی تهیۀ جدول‌های مثلثاتی را شرح داده است.