زند وهومن یسن

زَنْدِ وُهومَن یَسْن
(به‌معنی تفسیر بَهْمَن یشت) کتابی به فارسی میانه در پیشگویی مکاشفه‌آمیز حوادث جهان از مؤلفی ناشناخته. بهمن‌یَشتْ نام یکی از یشت‌های اوستایی است که متن اوستایی آن ازمیان رفته، اما ترجمه و تفسیر (زند) بخش‌هایی از آن به‌همراه زَنْد ستودگر (سودگر) نَسک، که اصل فارسی میانۀ آن نیز در دست نیست، در کتاب زند وهومن یسن آمده است. وهومن یا وَهْمَن (بهمن) ایزد دانایی است که در متن‌های فارسی میانه با عقل و مکاشفه و پیشگویی ارتباطی مستقیم دارد و احتمالاً به این سبب پیشگویی‌هایی، که بیشتر دربارۀ رویدادهای دوره‌های گوناگون و آیندۀ ملت و دین ایران و ظهور سوشیانت‌ها و پایان جهان است، به نام وی گردآمده بوده است. متن فارسی میانۀ کتاب با پیشگویی دربارۀ چهار دورۀ جهان آغاز می‌شود و با شرح مفصل دربارۀ هفت دورۀ جهان ادامه می‌یابد. در زند وهومن‌ یسن دو سنت تقسیم ادوار جهان، یکی به چهار و دیگری به هفت، درآمیخته و موجب آشفتگی در ترتیب زمانی دورۀ شاهی شاهان اشکانی و ساسانی شده است. نثر کتاب ساده و روان است و یک تحریر پازند و دو تحریر پارسی، یکی منثور و دیگری منظوم، از آن در دست است. صادق هدایت نخستین‌بار متن کتاب را از روی تصحیح و ترجمۀ انگلیسی بهرام‌گور انکلساریا، به فارسی امروزی برگردانده است (تهران، ۱۳۱۸ش).